Стресс және оның адам психологиясындағы рөлі

Рефераттың тақырыбы: Стресс және оның адам психологиясындағы рөлі

Кіріспе

Стресс – бұл адамның физикалық, психологиялық және эмоциялық жағдайына әсер ететін күрделі үдеріс. Ол әртүрлі өмірлік жағдайларға байланысты пайда болуы мүмкін және адамның денсаулығына, өмір сапасына әсер етуі ықтимал. Психологияда стресс адамның қоршаған ортаға немесе ішкі эмоцияларға реакциясы ретінде қарастырылады. Бұл рефератта стресс ұғымы, оның түрлері, себептері мен салдары, сондай-ақ, стресс пен психология арасындағы байланыс қарастырылады.

Стресс ұғымы және оның түрлері

Стресс – бұл адамның кез келген өмірлік қиындықтарға, қауіп-қатерге немесе эмоционалды күйзелістерге деген физиологиялық және психологиялық реакциясы. Стресс оң және теріс әсерлерді тудыруы мүмкін. Стресстің негізгі түрлері:

1. Жағымды стресс (Eустресс) – бұл адамның даму процесіне әсер ететін оң стресс. Бұл типтің мысалдары – жаңа жұмысқа тұру, үйлену немесе басқа да маңызды өзгерістер.
2. Жағымсыз стресс (Дистресс) – адамды күйзелістен шығарып, оның психоэмоционалды жағдайын нашарлататын стресс. Ол ұзақ уақытқа созылған қиындықтардан, қорқыныштан немесе мазасыздықтан туындауы мүмкін.

Стресстің себептері

Стресстің пайда болуына әртүрлі себептер әсер етеді. Олар жеке тұлғаның ішкі дүниесімен және сыртқы ортаның ерекшеліктерімен байланысты:

1. Сыртқы факторлар – жұмыстағы қысым, қаржылық қиындықтар, әлеуметтік мәселелер, қатынастардағы қиындықтар және басқа да сыртқы стресорлар.
2. Ішкі факторлар – адамның өзіндік талаптары мен күтулері, қорқыныштары, сезімдері және жеке қасиеттері (мысалы, перфекционизм).
3. Физиологиялық себептер – ағзаның аурулары, ұйқысыздық немесе ауыр физикалық жүктемелер стрессті күшейтуі мүмкін.

Стресстің адам психологиясына әсері

Стресс адамның психологиясына теріс әсер етуі мүмкін, бірақ кейде ол адамның өзін-өзі дамытуына және қиындықтарды жеңуіне ықпал етеді. Стресстің адам психологиясына әсері:

1. Эмоционалды жағдай – ұзақ уақытқа созылған стресс адамда депрессия, мазасыздық және ашуланшақтық сияқты эмоциялық бұзылуларды тудыруы мүмкін.
2. Қабылдау және ойлау қабілеті – стресс адамға қиындықтарды объективті түрде бағалауға кедергі келтіруі мүмкін, бұл дұрыс шешімдер қабылдауға әсер етеді.
3. Мотивация – жағымды стресс адамды жаңа жетістіктерге жетуге итермелесе, жағымсыз стресс адамды күйзелістен, қорқыныштан немесе әлсіздіктен бас тартуға әкелуі мүмкін.

Стресстің денсаулыққа әсері

Стресс ұзақ уақыт бойы адамның денсаулығына теріс әсер етуі мүмкін. Ол әртүрлі физикалық және психосоматикалық ауруларды туғызуы ықтимал. Стресстің денсаулыққа әсерлері:

1. Жүрек-қан тамырлары аурулары – стресс жүрек соғу жиілігін арттырып, қан қысымын көтеруі мүмкін, бұл жүрек ауруларының қаупін арттырады.
2. Иммундық жүйенің әлсіреуі – стресс иммундық жүйенің жұмысын төмендетіп, ағзаны инфекциялар мен ауруларға қарсы тұру қабілетін азайтады.
3. Асқазан-ішек аурулары – ұзақ мерзімді стресс асқазан жарасы, колит және басқа да асқазан-ішек ауруларына әкелуі мүмкін.

Стресстен құтылу және басқару жолдары

Стрессті тиімді басқару адамның психологиялық және физикалық денсаулығын сақтауға көмектеседі. Стресстен құтылу жолдары:

1. Физикалық белсенділік – спортпен шұғылдану, йога, жүгіру немесе басқа да жаттығулар стресс деңгейін төмендетеді.
2. Релаксация әдістері – медитация, терең тыныс алу жаттығулары және басқа да релаксация әдістері стресстің деңгейін төмендетуге көмектеседі.
3. Әлеуметтік қолдау – жақын адамдармен, достармен әңгімелесу, қолдау көрсету стресс кезінде маңызды рөл атқарады.
4. Уақытты басқару – уақытты тиімді пайдалану және ұйымдастырушылық дағдыларын дамыту стресс деңгейін төмендетуге мүмкіндік береді.

Қорытынды

Стресс – бұл адам өміріндегі маңызды фактор, ол адамның психологиясына, денсаулығына және мінез-құлқына әсер етеді. Стресстің жағымды және жағымсыз жақтары бар, бірақ оны дұрыс басқару адамның өмір сапасын арттыруға мүмкіндік береді. Стресстен құтылу және оны тиімді басқару үшін физикалық белсенділік, релаксация әдістері, әлеуметтік қолдау және уақытты тиімді басқару сияқты тәсілдер маңызды болып табылады.

Пайдаланылған әдебиеттер:

1. Селье, Г. (1974). Стресс без дистресса.
2. Лазарус, Р. (1991). Стресс және адаптация.
3. Кэмпбелл, Дж. (1998). Психология стресс және оның басқарылуы.