Жеке тұлғаның өзін-өзі бағалауы және оның психологиядағы маңызы

Рефераттың тақырыбы: Жеке тұлғаның өзін-өзі бағалауы және оның психологиядағы маңызы

Кіріспе

Өзін-өзі бағалау – бұл адамның өз құндылығы мен қабілеттеріне деген көзқарасы, өзіне деген сенімі мен түсінігі. Жеке тұлғаның өзін-өзі бағалауы оның өмір сапасына, қарым-қатынастарына және жалпы психологиялық әл-ауқатына тікелей әсер етеді. Бұл рефератта өзін-өзі бағалаудың психологиялық аспектілері, оның қалыптасу факторлары мен оның өмірдегі рөлі қарастырылады.

Өзін-өзі бағалаудың анықтамасы және құрылымы

Өзін-өзі бағалау – адамның өзін тұлға ретінде қабылдауы және оның өз қабілеттері мен қасиеттеріне деген көзқарасы. Бұл психологиялық үдеріс жеке тұлғаның өзін-өзі тануы мен сыртқы әлеммен қарым-қатынасының негізі болып табылады. Өзін-өзі бағалаудың құрылымы бірнеше компоненттен тұрады:

1. Өзін-өзі қабылдау – адамның өз тұлғасын, сыртқы көрінісін және мінез-құлқын қалай қабылдайтыны.
2. Өзін-өзі құрметтеу – адамның өзіне деген құрметі, қадірлеуі және бағалауы.
3. Өзін-өзі сенім – адам өзінің күш-жігеріне, қабілеттеріне сену деңгейі.
4. Өзін-өзі түсіну – адамның өз эмоциялары мен ойларын түсіну және басқару қабілеті.

Өзін-өзі бағалаудың қалыптасуы

Өзін-өзі бағалаудың қалыптасуы күрделі және көп аспектілі процесс болып табылады. Бұл үдеріс бірнеше негізгі факторлардың ықпалына тәуелді:

1. Отбасы мен тәрбие – балалық шақтағы ата-аналар мен жақын адамдардың қолдауы, олардың өз баласына деген қарым-қатынасы адамның өзін-өзі бағалауында маңызды рөл атқарады.
2. Қоғамдық орта және әлеуметтік байланыстар – қоғамдағы орны, жұмыс, білім деңгейі және әлеуметтік байланыстар да өзін-өзі бағалауға әсер етеді.
3. Қиындықтар мен жетістіктер – адамның өмірінде кездескен қиындықтарды жеңу, алған жетістіктері өзін-өзі бағалауды арттыруы немесе төмендетуі мүмкін.
4. Мәдениет және қоғамның талаптары – әртүрлі мәдениеттер мен қоғамдарда адамның сыртқы көрінісі мен мінез-құлқына деген талаптар да өзін-өзі бағалауға әсер етеді.

Өзін-өзі бағалаудың психологиялық маңызы

Өзін-өзі бағалаудың адам өміріне маңызды әсері бар. Оның психологиялық маңызы:

1. Эмоциялық тұрақтылық – жоғары өзін-өзі бағалау адамның күйзеліс пен стреске төзімділігін арттырады.
2. Қарым-қатынас дағдылары – өзін жақсы бағалайтын адамдар өзара қарым-қатынасқа ашық және сенімді болады, бұл олардың әлеуметтік байланыстарын нығайтады.
3. Жеке даму – өзін-өзі жоғары бағалайтын адам өз мақсаттарына жету үшін қажетті күш-жігерді көрсетеді, шығармашылық тұрғыда дамиды.
4. Психологиялық әл-ауқат – өзін-өзі бағалаудың жоғары деңгейі жалпы психологиялық денсаулыққа оң әсер етеді.

Өзін-өзі бағалауды жақсарту жолдары

Өзін-өзі бағалауды жоғарылату және оның теріс әсерлерін болдырмау үшін бірнеше әдістер мен тәсілдер бар:

1. Өзін-өзі тану және өз күштерін бағалау – өзінің күшті жақтарын түсініп, оларды дамытуға назар аудару.
2. Позитивті ойлау – жағымсыз ойлар мен сенімдерден арылу, өзіне сенімді болу.
3. Қателіктерді қабылдау – әр адам қателіктер жасайды, оларды сабақ ретінде қабылдап, одан әрі даму үшін пайдалану.
4. Қарым-қатынас дағдыларын дамыту – адамдармен ашық және сенімді сөйлесу, эмоциялық интеллектіні дамыту.
5. Мақсат қою және жетістіктерге жету – нақты мақсаттар қою және оларды іске асыру арқылы өзін-өзі бағалауды арттыру.

Қорытынды

Өзін-өзі бағалау – адамның психологиялық денсаулығы мен өмір сапасына ықпал ететін маңызды фактор. Оның дұрыс қалыптасуы жеке тұлғаның ішкі дүниесін тұрақтандырып, қоршаған ортада өзін сенімді сезінуіне көмектеседі. Өзін-өзі бағалаудың жоғары деңгейі адамды мақсаттарына жетуге ынталандырады, ал төмен деңгейі психологиялық проблемаларға әкелуі мүмкін. Сондықтан өзін-өзі бағалауды үнемі дамыту және жақсарту адамның толыққанды өмір сүруі үшін өте маңызды.

Пайдаланылған әдебиеттер:

1. Маслоу, А. (1954). Адам қажеттіліктері мен өзін-өзі бағалау.
2. Рогерс, К. (1961). Өзін-өзі бағалау және психотерапия.
3. Брандт, П. (2003). Өзін-өзі бағалаудың психологиялық аспектілері.