Психологиялық қорғаныс механизмдері және олардың адамның өміріндегі рөлі

Рефераттың тақырыбы: Психологиялық қорғаныс механизмдері және олардың адамның өміріндегі рөлі

Кіріспе

Психологиялық қорғаныс механизмдері – адамның қиын жағдайлардан, күйзелістерден және эмоционалдық ауыртпалықтардан қорғану үшін қолданатын бейсаналық әдістері. Бұл механизмдер адамның ішкі әлемінде пайда болатын стреске, қорқынышқа немесе мазасыздыққа қарсы әрекет етеді. Психологиялық қорғаныс механизмдері тұлғаның психологиялық денсаулығын сақтауға көмектеседі, бірақ оларды шамадан тыс қолдану теріс әсерлерге де әкелуі мүмкін. Бұл рефератта психологиялық қорғаныс механизмдерінің түрлері, олардың адамның өміріне тигізетін әсері және оларды басқару жолдары қарастырылады.

Психологиялық қорғаныс механизмдері: анықтама және түрлері

Психологиялық қорғаныс механизмдері адамның санасы сыртқы қауіптер мен ішкі эмоциялық күйзелістерден қорғануға бағытталған бейсаналық тәсілдер болып табылады. Психоанализдің негізін қалаушы Зигмунд Фрейд бұл механизмдерді алғаш рет зерттеп, олардың тұлғаның психикалық жағдайында маңызды рөл атқаратынын анықтады.

Ең кең таралған психологиялық қорғаныс механизмдері:

1. Реакцияның қалыптасуы – адамның қайшылықты сезімдерінен қашу үшін оларды кері эмоциялармен алмастыру (мысалы, ашуланшақ адам өз сезімдерін сүйіспеншілікпен жасыруы мүмкін).
2. Басу – адамның жағымсыз немесе ауыр ойларын бейсаналық түрде санадан шығару.
3. Өзін ақтау – адам өз әрекеттерін немесе шешімдерін моральды немесе ақылға қонымды түрде түсіндіру үшін себептер табады.
4. Проекция – өз кемшіліктерін немесе жағымсыз қасиеттерін басқаларға ауыстыру (мысалы, ашуланшақ адам өз ашуын басқаларға мін тағу арқылы білдіреді).
5. Интеллектуализация – эмоциядан құтылу үшін мәселені ақылмен немесе интеллектуалды тұрғыдан шешуге тырысу.
6. Регрессия – адам қиын жағдайлардан шығу үшін балалық шақтың мінез-құлықтарына оралуы мүмкін (мысалы, стресстік жағдайда ересек адам балалық шақтағы жағдайларды қайталайды).

Психологиялық қорғаныс механизмдерінің адамның өміріне әсері

Қорғаныс механизмдері адамның психологиялық жай-күйін қорғауға және психикалық теңгерімді сақтауға көмектеседі. Алайда оларды жиі және шамадан тыс қолдану теріс нәтижелерге әкелуі мүмкін.

1. Позитивті әсерлері:
   • Қиын немесе ауыр жағдайларда тұлғаны күйзелістен қорғау.
   • Адамның эмоционалды тұрақтылығын сақтауға көмектесу.
   • Өзіне деген сенімділікті арттыру.
2. Теріс әсерлері:
   • Шындықты қабылдаудан қашу және мәселелерді шешуден жалтару.
   • Әлеуметтік және тұлғалық дағдарыстарды күшейту.
   • Эмоционалды дисбаланс пен созылмалы стресстің пайда болуы.

Қорғаныс механизмдерін басқару және жетілдіру

Психологиялық қорғаныс механизмдерін тиімді қолдану адамның психологиялық денсаулығын сақтауға көмектеседі. Оларды басқарудың бірнеше жолдары бар:

1. Өзін-өзі тану – адамның өзінің эмоцияларын түсіну және оларды қабылдауға үйрену.
2. Психотерапия – кәсіби психологтың көмегімен адамның қорғаныс механизмдерін саналы түрде бақылау.
3. Эмоционалды интеллектіні дамыту – эмоцияларды бақылау және дұрыс бағытта қолдану дағдыларын жетілдіру.
4. Стресс басқару әдістері – йога, медитация және тыныс алу жаттығулары арқылы стресс деңгейін төмендету.

Қорытынды

Психологиялық қорғаныс механизмдері адамның психологиялық тұрақтылығын сақтауға көмектесетін маңызды құралдар болып табылады. Алайда оларды дұрыс пайдалану және шамадан тыс қолданбау керек, себебі олар адамның шынайы мәселелермен бетпе-бет келуінен қашуына әкелуі мүмкін. Қорғаныс механизмдерін тиімді басқару адамның психикалық денсаулығы үшін маңызды.

Пайдаланылған әдебиеттер:

1. Фрейд, З. (1926). Психоанализ және қорғаныс механизмдері.
2. Вайнберг, Г. (2004). Психологиялық қорғаныс механизмдері: теория және практика.
3. Хартман, Х. (1958). Адам психологиясы мен қорғаныс механизмдері.