Тақырыбы: Қазақтың ұлттық өнері және оның ұрпақ тәрбиесіндегі рөлі
Кіріспе
Қазақ халқының ұлттық өнері – оның рухани және мәдени байлығының ажырамас бөлігі. Өнер адам баласының ішкі әлемін бейнелей отырып, оның дүниетанымын, тарихын және қоғамдағы орнын анықтайды. Қазақтың ұлттық өнері ғасырлар бойы қалыптасып, бүгінгі ұрпаққа жетіп отыр. Бұл өнер түрлерінің бірі – ән, күй, би, қолөнер, театр, әдебиет сияқты көптеген жанрларды қамтиды. Бұл рефератта қазақ ұлттық өнерінің түрлері, оның қоғамдағы рөлі және ұрпақ тәрбиесіндегі маңызы қарастырылады.
Қазақ ұлттық өнерінің түрлері
Қазақтың ұлттық өнері өз дәстүрлерін сақтай отырып, қазіргі заманға дейін жетті. Бұл өнердің негізгі түрлеріне музыка, би, қолөнер, театр, әдебиет жатады. Әрбір өнер түрі қазақ халқының рухани мәдениетінің айқын көрінісі болып табылады.
- Қазақ музыка өнері
Қазақ музыкасы – бұл халқымыздың терең тарихы мен дәстүрлерін бейнелейтін ерекше жанр. Құрманғазы, Дина, Тәттімбет секілді ұлы күйшілер мен әншілердің шығармалары қазақтың музыкалық мәдениетінің асыл қазынасы болып табылады. Домбыра мен қобыз сияқты аспаптар қазақ музыкасының негізі саналады. Қазақ әндері мен күйлері халықтың тұрмыс-тіршілігін, арман-тілегін, қуаныштары мен қайғыларын жеткізетін құнды өнер туындылары. - Қазақ би өнері
Қазақ биі өзінің әсемдігімен, көркемдігімен ерекшеленеді. Ол әдетте ұлттық мейрамдарда, тойларда орындалады және халықтың көңіл-күйін, өмір салтын көрсетеді. Қазақтың би өнері жастардың тәрбие алуында да үлкен маңызға ие. Әрбір би өзінің ерекше мән-мағынасымен, әуенімен және қимылымен халықтың тарихын суреттейді. - Қолөнер
Қазақ халқының қолөнері өте бай және түрлі жанрларды қамтиды. Киіз үй жасаушы шеберлер, тігіншілер, зергерлер, ағаш ұсталары – олардың барлығы қазақтың ұлттық өнерінің ажырамас бөлігі. Қазақтың қолөнері әсіресе, ұлттық киімдер, ыдыс-аяқтар, кілемдер, сәукелелер, зергерлік бұйымдар мен басқа да заттар арқылы көрініс табады. - Қазақ әдебиеті
Қазақтың ауыз әдебиеті мен жазба әдебиеті қазақ халқының ұлттық рухын, оның өмір салты мен тарихын, қоғамдық құндылықтарын дәріптейді. Ұлы ақындар мен жазушылар, мысалы, Абай Құнанбайұлы, Мағжан Жұмабаев, Жамбыл Жабаев, Шәкәрім Құдайбердіұлы, қазақ әдебиетінің классиктері болып табылады.
Қазақ ұлттық өнерінің ұрпақ тәрбиесіндегі рөлі
Қазақ ұлттық өнері ұрпақ тәрбиесінде үлкен рөл атқарады. Өнер арқылы жастарға ұлттық құндылықтар, адамгершілік қасиеттер, еңбексүйгіштік және патриотизм сияқты маңызды нәрселер үйретіледі. Ұлттық өнер ұрпақты тәрбиелеудің, олардың мәдени дүниетанымын қалыптастырудың ең тиімді әдісі болып табылады.
- Тәрбиелік мәні
Қазақ ұлттық өнері жастарға ізгілік, мейірімділік, қайырымдылық, бауырмашылдық, адалдық сияқты адамгершілік қасиеттерді бойына сіңіруге көмектеседі. Әсіресе, ұлттық әндер мен күйлер, билер мен қолөнер туындылары жастардың сана-сезімін оятып, оларды өз мәдениетіне деген құрмет пен сүйіспеншілікке тәрбиелейді. Өнердің тәрбиелік мәні жоғары, өйткені ол жастарға терең эстетикалық және моральдық ұғымдарды қалыптастыруға ықпал етеді. - Ұлттық құндылықтарды сақтау
Қазақ халқының өнері арқылы жастарға өз ұлтының дәстүрлері мен мәдениетін сақтау қажеттігі түсіндіріледі. Ұрпақтар арасындағы байланысты нығайту үшін ұлттық өнерді сақтап, оны дамыту өте маңызды. Қазақ өнері болашақ ұрпаққа қазақ халқының тарихын, өмірін, салт-дәстүрін үйретеді, сондай-ақ ұлттық бірегейлікті сақтаудың құралы болып табылады. - Әлеуметтік және мәдени маңызы
Ұлттық өнер қоғамдық байланысты, мәдениетті дамыту үшін аса маңызды. Қазақ халқының өнері арқылы жастар қоғамда өз орнын табуға, өзін-өзі танытуға мүмкіндік алады. Өнер адамдар арасындағы түсіністік пен сыйластықты қалыптастыруға, мәдениетаралық қарым-қатынасты нығайтуға үлкен ықпал етеді.
Қазіргі заманда қазақ өнерінің дамуы
Қазіргі заманғы қазақ өнері ұлттық дәстүрлерді сақтай отырып, жаңашылдыққа да бағытталған. Бұл үрдіс қазақ өнерінің әлемдік сахнада танылуына, өз орнын табуына ықпал етуде. Қазақ өнері тек Қазақстанда ғана емес, сонымен қатар халықаралық деңгейде де жоғары бағаланып келеді.
- Заманауи өнер бағыттары
Қазіргі қазақ өнерінде заманауи бағыттар мен жанрлар пайда болды. Мысалы, қазақтың ұлттық музыкасы мен биі әлемдік музыкамен, поп-культурамен бірігіп, жаңа формада орындалады. Мұндай жаңашылдықтар қазақ өнерін жас ұрпаққа танытуға, оның танымалдылығын арттыруға мүмкіндік береді. - Қазақ өнерін халықаралық деңгейде таныту
Бүгінде қазақтың ұлттық өнері халықаралық деңгейде кеңінен таныла бастады. Әсіресе, домбыра мен қобыз, ұлттық би мен әндер көптеген шет елдерде орындалып, қазақ халқының мәдениеті мен өнерін әлемге танытуға мүмкіндік беруде. Бұл процесс қазақ өнерінің болашақта кең өріс алатынын көрсетеді.
Қорытынды
Қазақ халқының ұлттық өнері – халықтың мәдени мұрасы, оның тарихы мен дәстүрінің айнасы болып табылады. Ұлттық өнер ұрпақ тәрбиесіндегі рөлін тек өнер туындыларымен ғана емес, сол арқылы жастарға берілетін тәрбие мен рухани құндылықтармен де көрсетеді. Қазақтың өнері болашақ ұрпаққа халқымыздың салт-дәстүрін сақтап, оны дамыту үшін маңызды құрал болып қала береді. Қазақтың ұлттық өнерін сақтау, насихаттау және дамыту әрбір азаматтың міндеті, өйткені бұл біздің мәдениетіміздің болашағы.
Пайдаланылған әдебиеттер
- Әуезов, М. — «Қазақтың ұлттық өнері»
- Қашаған, Ә. — «Қазақ музыкасының тарихы»
- Жұбанов, А. — «Қазақтың музыкалық мәдениеті»
- Сүлейменова, Б. — «Қазақ қолөнері мен оның тәрбиелік маңызы»