Биометриялық идентификация жүйелері туралы реферат
Кіріспе
Биометриялық идентификация жүйелері адамның физикалық және мінез-құлық ерекшеліктерін негізге ала отырып, оның жеке басын анықтауға арналған технологиялық шешімдер болып табылады. Биометрияның басты артықшылығы – адамның ерекше және өзгермейтін биологиялық белгілерін пайдалану арқылы адамның бірегейлігін дәл анықтау мүмкіндігі. Осылайша, биометриялық жүйелер қауіпсіздік саласында, жеке деректерді қорғау мен адамның идентификациясын жүзеге асыруда маңызды рөл атқарады. Бұл рефератта биометриялық идентификация жүйелерінің түрлері, жұмыс принциптері, қолданылу салалары мен болашағы қарастырылады.
1. Биометриялық идентификация жүйелерінің түрлері
Биометриялық идентификация жүйелері адамның физикалық ерекшеліктерін немесе мінез-құлықтық сипаттамаларын пайдалана отырып, оның жеке басын анықтайды. Қазіргі таңда кең таралған биометриялық жүйелердің түрлері мыналар:
- Дактилоскопия (саусақ іздері): Саусақ іздері – бұл биометриялық идентификацияның ең кең тараған әдістерінің бірі. Әр адамның саусақ іздері бірегей, сондықтан оларды пайдалану арқылы идентификациялау өте дәл болып табылады. Бұл жүйе қолданыстағы қауіпсіздік жүйелерінде жиі пайдаланылады.
- Беткі тану (физиономика): Беткі тану жүйесі адамның бет құрылымын, оның ерекшеліктерін (көз, мұрын, ауыз, бет сүйектерінің құрылымы) пайдаланып, идентификациялау процесін жүзеге асырады. Бұл жүйе кеңінен видео бақылау мен қауіпсіздік жүйелерінде қолданылып келеді.
- Көздің радужкасын тану: Көздің радужкасы – адамның көзіндегі ерекше құрылым, ол да басқа адамдардан айқын өзгеше болып келеді. Бұл жүйе өте жоғары дәлдікке ие және тек биометриялық танудың сенімді әдістерінің бірі.
- Дыбыстық тану: Дыбыстық тану жүйесі адамның дауыс ерекшеліктерін талдайды. Бұл жүйе жиі телефон арқылы жеке тұлғаны тексеру үшін пайдаланылады, бірақ ол басқа биометриялық әдістермен салыстырғанда дәлірек емес болуы мүмкін.
- Қолдың геометриясы: Қолдың пішіні, ұзындығы, ені және саусақтардың орналасуы сияқты ерекшеліктер қолданылады. Бұл әдіс көптеген қолданыстарда, соның ішінде мекемелердің қауіпсіздік жүйелерінде кездеседі.
- Жүріс-тұрыс (мінез-құлық биометриясы): Жүріс-тұрыс жүйесі адамның жүрісін, қозғалыс ерекшеліктерін талдайды. Бұл әдіс қоғамдық орындар мен маңызды объектілерде қолданылуы мүмкін.
2. Биометриялық жүйелердің жұмыс принципі
Биометриялық идентификация жүйелері, негізінен, төрт негізгі кезеңнен өтеді:
- Деректер жинау: Әрбір жүйе адамның биометриялық деректерін жинақтайды. Мысалы, саусақ іздері немесе бет суреті арнайы сенсорлар мен камералар арқылы алынады.
- Деректерді өңдеу және талдау: Жинақталған деректер арнайы алгоритмдермен өңделеді. Бұл кезеңде әр адамның жеке биометриялық ерекшеліктері шығарылып, цифрлық үлгіге айналдырылады.
- Қолданушыны сәйкестендіру: Талдау нәтижелері бұрын сақталған биометриялық үлгілермен салыстырылады. Егер деректер сәйкестенсе, пайдаланушы идентификацияланады.
- Рұқсат беру немесе бас тарту: Егер сәйкестендіру оң нәтиже берсе, жүйе рұқсат береді, ал сәйкес келмеген жағдайда кіруге шектеулер қойылады.
3. Биометриялық жүйелердің қолданылу салалары
Биометриялық идентификация жүйелері әртүрлі салаларда кеңінен қолданылуда:
- Қауіпсіздік және құқық қорғау: Биометриялық жүйелер қылмыскерлерді анықтау, қауіпсіздік шараларын жақсарту үшін құқық қорғау органдары мен полиция бөлімдерінде кеңінен пайдаланылады.
- Қаржы саласы: Банк және басқа қаржы ұйымдары клиенттерінің жеке басын тексеру үшін биометриялық жүйелерді енгізуде. Мысалы, қолмен қол қойып өтетін операциялар немесе банкоматтар арқылы қаржылық операцияларды тексеру үшін.
- Жұмыс орындары: Жұмыс орындарында қызметкерлердің жеке басын тексеру, әсіресе саусақ іздерін немесе бет тану арқылы жұмыс уақытын бақылау үшін қолданылады.
- Медициналық салалар: Биометриялық жүйелер пациенттердің идентификациясын жүргізу, медициналық деректердің қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін пайдаланылады.
- Мобильді құрылғылар: Смартфондар мен басқа мобильді құрылғыларда биометриялық қауіпсіздік функциялары, мысалы, бет немесе саусақ іздері арқылы құрылғыға кіру, төлем жасау мүмкіндігі жиі кездеседі.
4. Биометриялық жүйелердің артықшылықтары мен кемшіліктері
Артықшылықтары:
- Жоғары дәлдік: Биометриялық жүйелер адамның жеке ерекшеліктеріне негізделген болғандықтан, басқа идентификация әдістеріне қарағанда дәлдігі жоғары.
- Қолайлылық: Биометриялық деректерді ұмыту немесе жоғалту мүмкін емес, бұл жүйелерді өте қолайлы етеді.
- Қауіпсіздік: Жеке басын анықтау үшін тек физикалық деректер қажет болғандықтан, қауіпсіздік деңгейі жоғары.
Кемшіліктері:
- Құпиялылық мәселелері: Биометриялық деректердің жиналуы және сақталуы құпиялылық мәселелерін туындатуы мүмкін.
- Қымбатты құрылғылар: Биометриялық жүйелердің құны жоғары болуы мүмкін, бұл оларды кең ауқымда енгізуге кедергі болуы мүмкін.
- Техникалық қателіктер: Биометриялық жүйелерде кейде қателіктер болуы мүмкін, мысалы, саусақ іздерін дұрыс танымау немесе бет тану жүйелерінің сәтсіздігі.
Қорытынды
Биометриялық идентификация жүйелері қазіргі заманғы қауіпсіздік саласында маңызды рөл атқарып отыр. Бұл технологиялардың дәлдігі, қауіпсіздігі мен ыңғайлылығы оларды әртүрлі салаларда кеңінен қолдануға мүмкіндік береді. Алайда, жеке деректердің құпиялығы мен жүйелердің жоғары құны сынды мәселелер әлі де шешілмеген күйде қалып отыр. Биометриялық жүйелердің болашағы жоғары, бірақ олардың дұрыс әрі тиімді қолданылуы үшін құқықтық және этикалық нормаларға сәйкес реттелуі қажет.