Орта ғасырлардағы феодалдық қоғам туралы реферат
Орта ғасырлар кезеңі (V-XV ғғ.) – тарихтағы ұзақ уақыт кезеңі, ол Рим империясының құлауы мен Жаңа дәуірдің басталуын қамтиды. Бұл кезеңде қоғамның құрылымы мен экономикалық жүйесі айтарлықтай өзгерді. Орта ғасырлардағы қоғам феодалдық жүйемен сипатталды, оның басты ерекшелігі — жер мен оның құнын бөлісу және билік жүйесінің ерекше ұйымдастырылуы.
1. Феодалдық қоғамның құрылымы
Феодалдық қоғам негізінен үш негізгі топқа бөлінді:
- Феодалдар (ақсүйектер) — қоғамның жоғарғы таптары, олар жер иеленуші болатын. Олар императордан, корольдан немесе жергілікті билеушілерден өздерінің феодтарын (жерді) иемденетін. Феодалдар жерді өз басқаруына алып, сол жерден алынған өнім мен салықты өз пайдасына жаратады.
- Рыцарьлар — феодалдарға қызмет еткен жауынгерлер немесе әскери адамдар. Рыцарьлар жер алу үшін әскери қызмет атқарып, өз міндеттерін орындағаны үшін феодалдардан жер үлесін немесе сыйақы алатын.
- Шаруалар (жұмысшылар) — феодалдық қоғамның ең төменгі таптары. Олар жер өңдеп, ауылшаруашылық жұмыстарын атқаратын, бірақ өз еңбегінің нәтижесінен толық пайда таба алмайтын. Шаруалар көбінесе феодалдар немесе манorial жүйенің (жер иеленушілердің) қол астында жұмыс істейтін.
2. Феодалдық жүйенің негіздері
Феодалдық жүйе жер иелігі мен оның басқаруына негізделді. Әрбір феодал өз жерін басқарып, онда тұрған шаруалардан өнім алып, сол арқылы өзінің экономикалық жағдайын жақсартты. Бұл жүйе жер мен оның пайдаланылуын құқықтық жағынан ұйымдастырды. Феодалдық жүйенің басты элементтері:
- Феод — жерді ұстаушының, яғни феодалдың өз иелігіндегі жер учаскесі.
- Сенж — жерді феодалға белгілі бір мерзімге немесе өмір бойы пайдалану құқығы.
- Қызмет көрсету міндеті — шаруалар феодалға өз еңбегін немесе әскери қызметті атқаратын болды.
Феодалдық жүйеде әлеуметтік мобильділік өте төмен болды. Шаруалар мен рыцарьлардың көпшілігі өздерін жоғары таптарға жатқызу мүмкіндігіне ие болмаған. Әрбір топ өз міндетін орындап, үстем таптың бақылауында болды.
3. Феодалдық қоғамдағы экономика
Орта ғасырларда экономика негізінен аграрлық болды. Жер ең басты өндірістік ресурс болды, ал ауылшаруашылығы қоғамның экономикалық тірегі саналды. Феодалдар шаруаларға өз жерін егу мен бағындыруды жүктеген, ал шаруалар өз кезегінде өнімнің бір бөлігін феодалдарға немесе жергілікті билеушілерге тапсырып отырды.
Егер феодалдық жүйенің бір бөлігі сенж жүйесімен жұмыс істеген болса, онда екінші жағынан, феодалдар шаруалардан қатаң талаптар қоюға, оларды жердегі жұмысқа мәжбүрлеуге және артық өнімді өз пайдасына пайдалануға құқылы болды.
Феодалдық қоғамдағы экономикада салық жүйесі де маңызды рөл атқарды. Феодалдар салықтарды тек жердегі шаруалардан ғана алмай, сонымен қатар өз территорияларында тұратын басқа тұрғындардан да алып отырды.
4. Феодалдық қоғамның әлеуметтік құрылымы
Феодалдық қоғам үш негізгі әлеуметтік топтан тұрды: ақсүйектер, clergy (дін өкілдері) және шаруа. Бұл құрылым қоғамның тұрақтылығын қамтамасыз ету үшін ұйымдастырылды. Әрбір әлеуметтік топ өз міндеттерін орындап, бір-біріне тәуелді болды.
- Ақсүйектер (феодалдар): Олар әдетте күшті әскери қабілеттеріне ие болған және жерді иемденген, бірақ ауыл шаруашылығымен айналыспаған.
- Clergy (дін өкілдері): Орта ғасырларда шіркеу қоғамдағы ең қуатты ұйымдардың бірі болды. Шіркеудің мүшелері өз кезегінде халықты рухани басқару мен моральдық тәртіпті сақтаумен айналысты. Олар жиі феодалдармен бірге жерге ие болды.
- Шаруалар: Олар көбінесе құлдық немесе тәуелді халықтың қатарына жатқызылды. Шаруалар феодалдарға жұмыс істеп, өз өмірінің көп бөлігін жер өңдеуге арнады.
5. Феодалдық қоғамның кемшіліктері мен дағдарысы
Феодалдық қоғамның негізгі кемшіліктері — саяси және әлеуметтік тұрақсыздықтың, жоғары таптардың өзара қақтығыстарының, шаруалардың теңсіздігінің болуында еді. Феодалдық жүйеде әлеуметтік мобильділік болмады, яғни төменгі тап өкілдері жоғарыға көтеріле алмайтын. Сонымен қатар, феодалдар арасындағы үнемі ұрыс-жанжалдар, сыртқы жаулардың шабуылдары, сондай-ақ ауылшаруашылық дағдарыстары феодалдық қоғамның әлсіреуіне әкелді.
Шаруалардың ауыр жағдайы, сонымен қатар олардың құқықтары мен міндеттерінің теңсіздігі феодалдық жүйенің құлауына себеп болды. XIV-XV ғасырларда Еуропадағы түрлі әлеуметтік көтерілістер мен революциялар феодалдық жүйенің дағдарысқа ұшырағанын көрсетті.
Қорытынды
Феодалдық қоғам орта ғасырлар кезеңінің негізгі ерекшеліктерінің бірі болып табылады. Ол қоғамның әлеуметтік және экономикалық құрылымын анықтап, саяси және мәдени өзгерістердің дамуына әсер етті. Алайда, феодалдық жүйенің тұрақсыздығы, әлеуметтік теңсіздік және экономикалық дағдарыс оның соңында құлауына себеп болды. Орта ғасырлардағы феодалдық қоғамның мұрасы бүгінгі күнге дейін әлемнің түрлі аймақтарындағы қоғамдық және экономикалық жүйелерде өз әсерін тигізуде.