Аристотель мен Платонның философиялық көзқарастары туралы реферат
Кіріспе
Ежелгі Грецияның екі ұлы философы – Платон мен Аристотель – батыс философиясының негізін қалаушы тұлғалар болып табылады. Олардың философиясы бір-біріне қарама-қайшы болғанымен, әлемді түсіну мен адамның орны туралы көптеген ортақ мәселелерді қозғаған. Бұл рефератта Платон мен Аристотельдің философиялық көзқарастарының негізгі бағыттары, олардың адам табиғаты мен қоғам туралы түсініктері қарастырылады.
1. Платонның философиясы
Платон (б.з.д. 427–347 жж.) – философияның ең басты тұлғаларының бірі. Оның философиясы идеалистік болып табылады. Платон әлемді екі бөлікке бөледі: сезімдер әлемі және идеялар әлемі. Платонның айтуы бойынша, біздің сезімдеріміз арқылы көретін физикалық әлеміміз тек көлеңкелер мен иллюзиялардан тұрады, ал шынайы әлем – бұл мәңгі және өзгермейтін идеялар мен формалардың әлемі.
Платонның ең маңызды идеяларының бірі – оның «формалар теориясы». Ол, барлық заттар мен құбылыстардың шынайы табиғаты жеке-бөлек, идеалды нысандарда көрінеді, ал біздің әлеміміздегі заттар тек осы формалардың көлеңкелері. Мысалы, бізде әр түрлі «үстелдер» болса да, олардың бәрі бір ғана идеалды «үстел» формасына ұқсас.
Платон философиясындағы тағы бір маңызды аспект – оның қоғам мен саясатқа қатысты көзқарасы. Ол өзінің «Мемлекет» шығармасында әділ қоғам құру үшін философтар билік етуі керек деп тұжырымдаған. Платон қоғамды үш топқа бөледі: басқарушылар (философтар), қорғанушылар (әскер), және өндірушілер (қолөнершілер, шаруалар). Әділеттілік, оның пікірінше, әр топтың өз міндетін адал орындауымен анықталады.
2. Аристотельдің философиясы
Аристотель (б.з.д. 384–322 жж.) Платонның шәкірті болғанымен, оның философиялық көзқарастары айтарлықтай айырмашылығы бар. Аристотельдің философиясы реалистік болып табылады. Ол әлемнің нақты заттар мен құбылыстардан тұратынын және бұл әлемді зерттеу арқылы шынайы білімге қол жеткізуге болатынын айтты.
Аристотельдің басты еңбектері «Метафизика», «Никомах философиясы» және «Аналитика» сияқты шығармаларында көрсетілген. Аристотель барлық нәрселердің себептерін түсінуге тырысты. Ол себептерді төрт категорияға бөлді: материалды себеп (заттың қандай материалдан жасалғаны), формалды себеп (заттың құрылымы), себепті себеп (заттың әрекетін түсіндіретін себеп), және мақсатты себеп (заттың не үшін немесе қандай мақсатпен бар екендігі).
Аристотельдің этикалық көзқарастары да ерекше. Ол адам өмірінің мақсаты бақытқа жету деп санайды. Бірақ бақытқа тек ақылды және дұрыс әрекет ету арқылы ғана жетуге болады. Бұл үшін адам өз ішкі мүмкіндіктерін дамытып, орташа жолмен өмір сүруі тиіс. Аристотельдің «алтын орта» теориясы осыған негізделеді: ол экстримдерден аулақ болуды және кез келген жағдайда адал және орнықты әрекет етуді ұсынады.
3. Платон мен Аристотельдің философиялық айырмашылықтары мен ұқсастықтары
Платон мен Аристотельдің философиясындағы ең басты айырмашылық – олардың дүниені тану тәсілінде. Платон идеалист болып, нақты заттар мен құбылыстар тек сезімдер арқылы ғана көрінетінін айтса, Аристотель материалист болып, біз тек нақты нәрселерді зерттеу арқылы шынайы білімге жетеміз деп есептеді.
Аристотель Платонның «формалар теориясын» қабылдамады. Ол нақты заттар мен олардың қасиеттері арқылы әлемді түсіндіруге тырысты, ал Платон идеалдардың мәңгілік әрі өзгермейтін екенін, ал физикалық әлем тек олардың көлеңкесі екенін айтты.
Дегенмен, олардың екеуі де адамзат қоғамын дұрыс басқару мен әділдік мәселесіне назар аударды. Платон философтар басқаруы керек деп санаса, Аристотель қоғамның дұрыс басқарылуы үшін биліктің көпшіл болуы керектігін айтты.
Қорытынды
Платон мен Аристотельдің философиялық көзқарастары бір-біріне қарама-қайшы болғанымен, екеуі де адам мен әлемді түсінуге қатысты үлкен әсер қалдырды. Платон идеалистік философияны ұсынса, Аристотель нақты әлемге негізделген реалистік көзқарастарды дамытуға ықпал етті. Олардың идеялары қазіргі заман философиясына да зор әсер етуде.