Тамақтану мен асқорыту жүйесі
Кіріспе
Адам ағзасының дұрыс қызмет етуі үшін энергия мен қоректік заттар қажет. Бұл заттар тамақ арқылы алынады және асқорыту жүйесі арқылы өңделеді. Асқорыту жүйесі тағамды өңдеп, оның құрамындағы қоректік заттарды сіңіруге, қажетсіз қалдықтарды шығаруға жауап береді. Бұл рефератта асқорыту жүйесінің құрылысы, қызметі және дұрыс тамақтанудың маңыздылығы қарастырылады.
1. Асқорыту жүйесінің құрылымы
Адамның асқорыту жүйесі бір-бірімен тығыз байланысқан мүшелерден тұрады. Ол негізгі екі бөлімге бөлінеді:
- Асқорыту жолы – тамақ өтетін және өңделетін түтік тәрізді құрылымдар.
- Асқорыту бездері – тағамды ыдырататын ферменттер мен сөлдерді өндіретін мүшелер.
Асқорыту жолына мыналар жатады:
- Ауыз қуысы – тамақ алдымен ауызға түседі, онда ол тістің көмегімен ұсақталады және сілекеймен араласады. Сілекейдегі ферменттер көмірсулардың ыдырауын бастайды.
- Жұтқыншақ және өңеш – жұтылған тағам өңеш арқылы қарынға (асқазанға) өтеді. Өңештің бұлшық еттері толқын тәрізді жиырылып, тамақты төмен қарай жылжытады.
- Асқазан – асқазанда тұз қышқылы мен ферменттер тағамды одан әрі ыдыратады. Асқазанның бұлшық еттері тағамды араластырып, оны жартылай сұйық күйге келтіреді.
- Аш ішек – тағам аш ішекке түскенде, ұйқы безінің ферменттері мен өт сұйықтығы көмегімен майлар, ақуыздар және көмірсулар толық қорытылады.
- Тоқ ішек – сіңірілмеген заттар тоқ ішекке өтеді, онда судың көп бөлігі сіңіріледі. Қалған қалдықтар нәжіске айналып, тік ішек арқылы шығарылады.
2. Асқорыту бездері және олардың қызметі
Асқорыту бездері тағамды химиялық өңдеуге көмектесетін ас қорыту сөлдерін бөледі. Негізгі асқорыту бездері мыналар:
- Сілекей бездері – көмірсулардың алғашқы қорытылуын қамтамасыз етеді.
- Бауыр – өт сұйықтығын шығарып, майлардың қорытылуына көмектеседі.
- Өт қабы – бауырдан бөлінген өтті сақтап, қажет кезінде ішекке бөледі.
- Ұйқы безі – асқорыту ферменттерін шығарып, тағамның толық қорытылуына ықпал етеді.
3. Дұрыс тамақтанудың маңызы
Асқорыту жүйесінің дұрыс жұмыс істеуі үшін теңгерімді тамақтану қажет. Дұрыс тамақтану принциптері мыналар:
- Көмірсулар, ақуыздар, майлар, дәрумендер мен минералдар жеткілікті мөлшерде болуы керек.
- Фастфуд, майлы және ауыр тағамдарды шектеу қажет.
- Күніне жеткілікті мөлшерде су ішу керек.
- Талшыққа бай көкөністер мен жемістерді тұтыну қажет.
Қорытынды
Асқорыту жүйесі – ағзаның дұрыс жұмыс істеуі үшін маңызды жүйелердің бірі. Ол тағамды өңдеп, қоректік заттарды сіңіріп, қажетсіз қалдықтарды шығарады. Дұрыс тамақтану асқорыту жүйесінің саулығын сақтауға көмектеседі. Сондықтан дұрыс тамақтану әдеттерін қалыптастыру адам денсаулығы үшін өте маңызды.