Деонтология туралы реферат
Кіріспе
Деонтология — этиканың бір саласы, ол міндеттер мен моральдық жауапкершіліктерді зерттейді. Термин грек тілінен аударғанда «deon» — міндет, «logos» — ғылым деген мағынаны білдіреді. Бұл пән жеке адамның немесе қоғамның белгілі бір моральдық міндеттері мен жауапкершіліктеріне негізделеді. Деонтология, негізінен, кәсіби этиканың негізінде қалыптасқан ғылым, ол әрбір мамандық иесінің өз қызметінде моральдық жауапкершілікті сақтауға шақырады.
Деонтологияның мәні мен маңызы
Деонтологияның басты мақсаты — адам іс-әрекеттерінің моральдық принциптерін, міндеттерін және этикалық нормаларын айқындау. Бұл ғылым кәсіби әрекеттегі моральдық мәселелерді зерттеп, дұрыс және бұрыс әрекеттерді ажыратады. Деонтологияның маңызы әсіресе заң, медицина, педагогика сияқты салаларда айқын көрінеді. Себебі, осы салаларда адамның өміріне, денсаулығына, құқықтарына тікелей әсер ететін шешімдер қабылданады, ал бұл шешімдер этикалық тұрғыдан дұрыс болуы керек.
Деонтология мен этика арасындағы байланыс
Деонтология этика ғылымының бір тармағы болып табылады. Егер этика жалпы моральдық ұстанымдарды және нормаларды зерттесе, деонтология сол ұстанымдардың кәсіби саладағы қолданылуын қарастырады. Мысалы, дәрігердің пациентке қатысты әрекеттері, адвокаттың соттағы мінез-құлқы, мұғалімнің оқушыға деген қарым-қатынасы деонтологиялық мәселелер болып табылады.
Деонтологияның негізгі принциптері
Деонтологияда бірнеше негізгі принциптер бар:
- Міндеттілік принципі: Бұл принцип бойынша адам өзінің моральдық міндеттерін орындауға міндетті. Адамның іс-әрекеті тек өз жеке мүддесіне ғана емес, басқалардың игілігіне де бағытталуы тиіс.
- Құқықтық және кәсіби міндеттер: Деонтология белгілі бір мамандық иелеріне қойылатын моральдық талаптарды анықтайды. Мысалы, дәрігердің пациенттің денсаулығын сақтау, заңгердің клиентінің құқықтарын қорғау міндеті бар.
- Жауапкершілік принципі: Әр адам өзінің іс-әрекеттері үшін жауапкершілікті сезінуі тиіс. Әсіресе кәсіби салада адамдар өз әрекеттерінің салдарын түсініп, оларға сәйкес жауап беруі керек.
- Адалдық және әділеттілік принципі: Бұл принциптер бойынша адам тек адал және әділетті түрде әрекет етуі керек. Қоғамға немесе жеке тұлғаға қатысты кез келген шешім немесе әрекет әділ және дұрыс болуға тиіс.
Деонтологияның салалары
- Медициналық деонтология — дәрігерлердің, медбикелердің, басқа медициналық қызметкерлердің моральдық міндеттері мен жауапкершіліктерін зерттейді.
- Құқықтық деонтология — адвокаттар мен заңгерлердің жұмысындағы этикалық мәселелерді қарастырады, олардың міндеттері мен құқықтық нормаларды сақтау талаптарын анықтайды.
- Білім беру деонтологиясы — мұғалімдердің, тәрбиешілердің, оқытушылардың кәсіби этикасын зерттейді.
- Бизнес этикасы — кәсіпкерлердің және компания басшыларының моральдық міндеттері мен жауапкершіліктерін анықтайды.
Қорытынды
Деонтология — моральдық міндеттер мен кәсіби этиканы зерттейтін ғылым болып табылады. Оның маңызы қоғамның әртүрлі салаларында, әсіресе адам өмірі мен құқықтарына тікелей әсер ететін салаларда ерекше. Әрбір мамандық иесі өзінің кәсіби міндеттерін орындауда моральдық жауапкершілікті сезініп, әділ және адал болуға тырысуы тиіс. Осылайша, деонтология адам қоғамындағы өзара қарым-қатынастардың дұрыс жолға қойылуына ықпал етеді.