Реферат тақырыбы: Қазақ халқының ұлттық ойындары және олардың мәдени маңызы
Кіріспе
Қазақ халқының ұлттық ойындары – халықтың тұрмыс-тіршілігі, әлеуметтік өмірі, табиғатқа деген көзқарасы мен дүниетанымын бейнелейтін маңызды мәдени құбылыс. Ұлттық ойындар жастарды тәрбиелеуде, денсаулықты нығайтуда, ұрпақтар арасындағы байланыстарды сақтауда маңызды рөл атқарады. Бұл рефератта қазақ халқының ұлттық ойындары, олардың түрлері, ерекшеліктері және мәдени маңызы қарастырылады.
Негізгі бөлім
1. Қазақ халқының ұлттық ойындарының шығу тарихы
Қазақтың ұлттық ойындары – бұл халықтың тұрмыс-салтымен, табиғатпен, қоғаммен байланысты туындаған ерекше құбылыс. Олар көшпелі өмір салтын, аңшылықты, мал шаруашылығын, қоғамдық қатынастарды көрсетеді. Қазақ халқының ұлттық ойындары ұрпақтан ұрпаққа мұра болып қалды, олар ғасырлар бойы қалыптасып, дәстүрге айналды.
Ұлттық ойындар қазақтардың денсаулығын жақсартуға, ойлау қабілетін арттыруға және рухани дамуға бағытталған.
2. Қазақтың ұлттық ойындарының түрлері
Қазақ халқының ұлттық ойындары бірнеше категорияға бөлінеді. Олар балалар мен ересектерге арналған, түрлі топтар арасында өтетін ойындар.
- Ауылдық ойындар: Қазақ халқының көптеген ұлттық ойындары ауылдық жерде өткізілетін. Бұл ойындар дене шынықтырумен қатар, балалар мен жастарды бір-бірімен таныстыру, оларды бірлікке, жауапкершілікке үйрету мақсатында ұйымдастырылған.
- Дене шынықтыру ойындары: Қазақ халқының ұлттық ойындарының арасында дене шынықтыруға бағытталған көптеген ойындар бар. Олардың ішінде ең танымалдары:
- Көкпар: Бұл – қазақтың ең танымал ат спортының бірі. Көкпар ойындары мал шаруашылығымен байланысты және ат үстінде өткізіледі. Бұл ойынның мақсаты – ат үстінде бір-бірінен көкпарды тартып алу.
- Бәйге: Ат жарысы, көпшіліктің сүйікті ойындарының бірі. Бәйге тек ат спорты ғана емес, қазақ халқының ұлттық мұрасы болып табылады.
- Теңге алу: Ат үстінде теңгені алу ойыны. Бұл ойын қазақтардың жүрек жалғап, шеберліктерін сынауға арналған.
- Жамбы ату: Ат үстінде немесе жерден тұрғанда жамбыны ату ойыны. Бұл ойын қазақтың әскери дағдылары мен шеберліктерін көрсету мақсатында дамыған.
- Күдік-ойындар: Қазақтың балаларының көпшілігі үшін ойындардың ішінде күдік-құмар ойындар да бар. Бұл ойындар әдетте ауыл ішіндегі балалардың жиналған кездерінде, шынықтыру мен денсаулықты жақсарту мақсатында өткізілген.
- Қыз қуу: Бұл – ат үстінде, жылдамдық пен шеберлікті тексеретін ойын түрі. Қыз қуу жастар арасындағы махаббат пен мәдени құндылықтарды бейнелейді.
- Арқан тарту: Бұл – дене күшіне байланысты командалық ойын. Ойыншылар екі командаға бөлініп, бір-біріне қарсы арқан тартады.
- Түймедақ: Бұл да балалар арасында танымал ойын. Ойында әр бала өз тілін тауып, қатты дауыспен көңіл көтереді.
3. Қазақ халқының ұлттық ойындарының мәдени маңызы
Қазақ халқының ұлттық ойындары тек ойын-сауық ғана емес, олар халықтың мәдениетін, рухани құндылықтарын, ұлттық бірегейлігін сақтауға үлкен үлес қосады. Бұл ойындар қазақ халқының дүниетанымын, өмірлік тәжірибесін, табиғатқа деген көзқарасын көрсетуге мүмкіндік береді.
- Тәрбиелік маңызы: Қазақ халқының ұлттық ойындары жастарды адалдыққа, батылдыққа, жауапкершілікке, төзімділікке тәрбиелеп, оларды әлеуметтік ортаға бейімдеуге мүмкіндік береді.
- Денсаулықты нығайту: Ойындар дене шынықтыруды, қозғалғыштықты және физикалық денсаулықты сақтауға бағытталған. Қазақ халқының ойындары әсіресе, дене күшін дамытуға, шыдамдылыққа үйретеді.
- Ұлттық бірегейлікті сақтау: Қазақтың ұлттық ойындары оның мәдени мұрасының бір бөлігі болып табылады. Бұл ойындар ұрпақтар арасындағы байланысты нығайтып, ұлттық құндылықтарды сақтауға мүмкіндік береді.
4. Қазақ ұлттық ойындарының қазіргі жағдайы мен даму тенденциялары
Қазіргі заманда қазақтың ұлттық ойындарының көбі жаңғырту мен насихаттау барысында үлкен маңызға ие. Әсіресе, жастар арасында ұлттық ойындарды насихаттау мақсатында түрлі жарыстар мен фестивальдер ұйымдастырылуда.
- Ұлттық ойындарды жаңғырту: Бүгінгі таңда ұлттық ойындар оқу орындарында, ауылдық жерлерде, мәдени шараларда кеңінен танылып, жастар арасында қызығушылық тудыруда.
- Фестивальдер мен жарыстар: Қазіргі кезде қазақ ұлттық ойындары халықаралық деңгейде өткізіліп, түрлі елдерде таныстырылуда. Бұндай шаралар ұлттық ойындардың сақталуы мен дамуына ықпал етеді.
Қорытынды
Қазақ халқының ұлттық ойындары оның мәдениетінің маңызды бөлігі болып табылады. Олар ұрпақтан ұрпаққа ауысып, халықтың тарихи тәжірибесі мен рухани байлығын сақтау құралы болып қызмет етті. Ұлттық ойындардың мәдени маңызы зор, өйткені олар денсаулықты нығайту, жастарды тәрбиелеу, ұлттық бірегейлікті сақтау және халықтың мәдени мұрасын жаңғырту мақсатында қолданылады. Осылайша, қазақтың ұлттық ойындары – халықтың мәдениетінің, рухани байлығының ажырамас бөлігі болып қала береді.
Пайдаланылған әдебиеттер
- Ыбырай Алтынсарин. «Қазақтың ұлттық ойындары».
- Әуезов М. «Қазақ халқының мәдениеті мен дәстүрлері».
- Құнанбайұлы А. «Абай шығармалары және ұлттық ойындар».
- Назарбаев Н.Ә. «Рухани жаңғыру: Болашаққа бағдар».