Реферат тақырыбы: Қазақтың халық өнері және оның мәдени маңызы
Кіріспе
Қазақ халқының мәдениетінде өнер ерекше орын алады. Халықтық өнер – бұл ғасырлар бойы қалыптасып, ұрпақтан-ұрпаққа жалғасып келе жатқан дәстүрлі шығармашылықтың бір түрі. Ол халықтың өмір салтын, әдет-ғұрыптарын, тарихи оқиғаларын, дүниетанымын бейнелейді. Бұл рефератта қазақтың халық өнері, оның түрлері, ерекшеліктері және қоғамдағы рөлі қарастырылады.
Негізгі бөлім
1. Қазақтың халық өнерінің ерекшеліктері
Қазақ халық өнері өзінің ұлттық ерекшеліктерімен айрықшаланады. Оның қалыптасуы мен дамуы қазақ халқының тарихымен, өмір салтымен тығыз байланысты.
- Қолөнер: Қазақ халқының қолөнерінде зергерлік, кілем тоқу, ағаштан, теріден жасалған бұйымдар үлкен орын алады. Әсіресе, қазақтың шеберлері жасаған зергерлік бұйымдар ерекше бағаланады.
- Киіз үй жасау: Қазақтың дәстүрлі киіз үйі – оның көшпелі өмірінің айнасы. Киіз үй жасау өнері ұрпақтан-ұрпаққа жалғасып, ерекше шеберлікті талап етеді.
- Ұлттық киімдер: Қазақтың ұлттық киімдері әртүрлі сәнді ою-өрнектермен, тері, жүн және жібек материалдарымен ерекшеленеді. Олар халықтың дүниетанымын, әлеуметтік мәртебесін және тұрмысын көрсетеді.
2. Қазақ музыкасы және күй өнері
Қазақ халқының музыкалық мұрасы – оның ұлттық мәдениетінің маңызды бөлігін құрайды. Қазақтың күйшілік өнері, жыр-дастандар мен айтыс – халықтық музыканың маңызды бағыттары болып табылады.
- Күй өнері: Құрманғазы, Дәулеткерей, Тәттімбет сынды күйші-композиторлар қазақтың күй өнерін жаңа деңгейге көтерген. Күй – қазақ халқының көңіл-күйін, табиғаттың сұлулығын, әлеуметтік жағдайын жеткізетін өнер түрі.
- Айтыс: Қазақтың айтыс өнері – суырып салма ақындар арасындағы айтыс. Бұл өнер түрі халықтың әлеуметтік мәселелерін қозғап, үлкен тәрбиелік мәнге ие.
- Жыр-дастандар: Қазақтың эпикалық шығармалары, батырлар жыры халықтың тарихын, ерлік дәстүрін, ұлттық рухты дәріптейді.
3. Қазақтың бейнелеу өнері және қолөнері
Қазақ бейнелеу өнері негізінен табиғат пен күнделікті өмірді бейнелеуге бағытталған. Қазақ шеберлері ою-өрнектермен киімдер мен тұрмыстық заттарды әшекейлеу арқылы өзінің шығармашылық қабілеттерін көрсеткен.
- Ою-өрнек: Қазақ халқының ою-өрнектері – оның эстетикалық дүниетанымының айқын көрінісі. Олар тұрмыстық заттардан бастап, киімдерге дейін қолданылған.
- Кілем тоқу: Қазақтың кілем өнері – ерекше қолөнер саласы. Әрбір кілем белгілі бір аймақтың дәстүрін, халықтың өмірін бейнелейді.
- Сәулет өнері: Қазақ халқының дәстүрлі сәулет өнері, атап айтқанда, киіз үй мен көне мешіттер, моншалар ерекше мәнге ие.
4. Қазақтың халық шығармашылығындағы әйелдердің рөлі
Қазақ халқының өнері мен шығармашылығында әйелдердің маңызды орны бар. Олар ұлттық киімдерді тігу, тағамдар дайындау, тұрмыстық заттарды жасау, сонымен қатар жыр-дастандарды айту арқылы өнердің дамуына үлес қосқан.
- Әйелдердің қолөнері: Қазақ әйелдері тоқыма, тігін, кілем тоқу сияқты қолөнер түрлерімен айналысқан.
- Әйелдердің музыка өнері: Қазақтың дәстүрлі ән өнерінде әйелдер айрықша орын алады. Әсіресе, жар-жар сияқты халықтық әндерде әйелдер басты орында болған.
Қорытынды
Қазақ халқының халықтық өнері оның мәдениеті мен тарихының айнасы болып табылады. Әрбір өнер түрі, оның ішінде қолөнер, музыка, бейнелеу өнері, әдет-ғұрыптар мен дәстүрлер халықтың дүниетанымын, өмір сүру салтын, тарихын көрсетеді. Бұл өнер түрлері ұрпақтан-ұрпаққа беріліп, қазақ мәдениетінің дамуына үлкен үлес қосуда.
Пайдаланылған әдебиеттер
- Мұқанова Н. «Қазақтың халық өнері».
- Әуезов М. «Қазақтың музыка өнері».
- Қасымов А. «Қазақ мәдениетінің тарихы».