Тақырыбы: Қазақтың ұлттық аспаптары және олардың музыка өнеріндегі рөлі
Кіріспе
Қазақтың ұлттық аспаптары – қазақ халқының мәдени мұрасының бір бөлігі болып табылады. Әрбір аспаптың өзіндік тарихы, мәні мен ерекше қасиеттері бар. Қазақтың музыкалық аспаптары тек қана музыкалық шығармалар орындауға арналған құралдар емес, олар халқымыздың дәстүрін, дүниетанымын, салт-дәстүрін көрсететін, ұлттың рухани болмысын айқындайтын маңызды мәдени құндылық болып табылады. Бұл рефератта қазақтың ұлттық аспаптарының тарихы мен олардың музыка өнеріндегі рөлі қарастырылады.
Қазақтың ұлттық аспаптарының тарихы
Қазақтың ұлттық аспаптары ғасырлар бойы қалыптасып, ұрпақтан ұрпаққа беріліп келеді. Бұл аспаптар қазақ халқының тұрмысымен, дәстүрімен, философиясымен тығыз байланыста болған. Қазақтың дәстүрлі музыкасы мен аспаптары көп жағдайда өмір сүру жағдайларын, табиғатты, сезімдер мен эмоцияларды бейнелейтін болды. Қазіргі уақытта да ұлттық аспаптар қазақ өнерінің ажырамас бөлігі болып табылады.
- Қобыз
Қобыз – қазақтың ең көне музыкалық аспаптарының бірі. Оның түп тамыры ертедегі түркі дәуіріне барып тіреледі. Қобыз қазақтың күйшілік өнерінің негізі болып табылады. Ол көбінесе бақсылар мен жыршылардың қолынан шығып, халық арасында рухани құндылықтарды жеткізу үшін пайдаланылған. Қобыздың дауысынан ерекше тереңдік пен саздылық сезіледі, бұл аспапты тыңдаған адамдардың жүрегіне әсер етеді. - Домбыра
Домбыра – қазақтың ең танымал музыкалық аспабы. Ол қазақ халқының дәстүрлі әндеріне, күйлеріне сүйемелдік жасайды. Домбыра арқылы орындалған күйлер мен әндер адамның ішкі әлемін, табиғаттың сұлулығын және ұлттық болмысты жеткізеді. Домбыра қазақтың музыкалық өнерінің ең басты символы ретінде танылған. - Шаңқобыз
Шаңқобыз – қазақтың тағы бір дәстүрлі аспабы. Бұл аспап негізінен халық әндерін сүйемелдеу үшін пайдаланылады. Оның дауысы ерекшеленіп, көп жағдайда көңілді және әуезді болады. Шаңқобыз да көп ғасырлар бойы қазақ мәдениетінің бір бөлшегі болып қалыптасқан.
Қазақтың ұлттық аспаптарының музыка өнеріндегі рөлі
Қазақтың ұлттық аспаптары музыка өнерінде маңызды рөл атқарады. Олар тек қана музыкалық шығармалар орындауда емес, сонымен қатар, қазақ халқының мәдениеті мен дүниетанымын білдіруде, ұлттық рухты көтеруде үлкен мәнге ие.
- Рухани құндылықтарды сақтау
Қазақтың ұлттық аспаптары өздерінің әуендері мен дыбыстары арқылы халықтың рухани құндылықтарын сақтауға және жеткізуге мүмкіндік береді. Әрбір күй мен әнде халқымыздың тарихы, салт-дәстүрлері, өмір салты мен тұрмысы бейнеленген. Сондықтан ұлттық аспаптар музыкалық шығармаларды орындауда тек дыбыстық құрал емес, мәдениеттің сақтаушысы болып табылады. - Ұлттық музыкалық стильдердің дамуы
Қазақтың ұлттық аспаптары ұлттық музыкалық стильдер мен жанрларды дамытуға ықпал етеді. Домбыра, қобыз, шертпе күй мен әндер қазақ музыкасының өзіндік ерекшеліктерін білдіреді. Бұл аспаптардың әрқайсысы өзіндік музыкалық әуен мен ритмдерге ие, оларды қолдану арқылы ұлттық музыкалық мәдениет пен өнер дамиды. - Ұрпақтан ұрпаққа мұра
Қазақтың ұлттық аспаптары музыкалық шығармаларды орындауда, қазақ мәдениетін сақтау мен дамытуда ұрпақтан ұрпаққа мұра болып беріледі. Әрбір аспаптың тарихы мен орындалуы ұрпақтың тәрбие алуына ықпал етеді. Аспаптар арқылы ұлттық бірегейлік пен мәдениеттің сақталуы жүзеге асады.
Қазіргі заманғы қазақ ұлттық аспаптары
Қазіргі заманғы қазақ музыка өнерінде ұлттық аспаптардың орны ерекше. Бүгінде домбыра, қобыз, шертпе күй, сыбызғы секілді аспаптар тек халықтық музыкада ғана емес, заманауи музыкада да орын алады. Қазіргі музыканттар қазақтың дәстүрлі аспаптарын түрлі жанрларда пайдаланып, ұлттық өнерді әлемдік деңгейде танытуға үлес қосуда.
- Қазақ ұлттық аспаптарын заманауи музыкада пайдалану
Бүгінде көптеген орындаушылар ұлттық аспаптарды қазіргі заманғы музыкалық жанрларға қосып, олардың дыбыстарын жаңаша тәсілмен пайдаланады. Домбыра мен қобызды рок, джаз, поп музыкасына енгізу, қазақтың халық әндерін әлемдік деңгейге көтеру – бұл ұлттық аспаптардың жаңа мүмкіндіктерін көрсету болып табылады. - Қазақ ұлттық аспаптарын оқыту және насихаттау
Қазіргі уақытта қазақтың ұлттық аспаптарын үйрену және насихаттау үшін түрлі музыкалық мектептер мен оқу орындары ашылды. Музыка мектептері мен өнер университеттерінде ұлттық аспаптарды оқыту арқылы жас ұрпаққа өз мәдениетінің тереңдігін ұғындырып, оларды қазақтың ұлттық өнерін бағалауға, үйренуге ынталандырады.
Қорытынды
Қазақтың ұлттық аспаптары – халқымыздың мәдени және рухани мұрасының маңызды бөлігі. Олар тек музыкалық шығармаларды орындау үшін ғана емес, ұлттық болмысты, тарих пен салт-дәстүрді сақтау үшін маңызды құрал болып табылады. Қазақтың ұлттық аспаптарын заманауи музыкада қолдану және оны жас ұрпаққа насихаттау еліміздің мәдени мұрасын әлемге танытуға ықпал етеді. Ұлттық өнерді бағалау, оны үйрену және сақтап қалу біздің болашақ ұрпаққа мәдени байлықты жеткізуге мүмкіндік береді.
Пайдаланылған әдебиеттер
- Ә. Қашаған — «Қазақтың ұлттық музыкасы»
- М. Әуезов — «Қазақтың музыкалық өнері»
- Р. Сейсенбаев — «Қазақ музыкасының тарихы»
- Б. Сүлейменова — «Қазақтың ұлттық аспаптары мен олардың орны»