Тақырыбы: Қазақтың дәстүрлі өнері және оның жастар тәрбиесіндегі рөлі
Кіріспе
Қазақтың дәстүрлі өнері — бұл халқымыздың мыңдаған жылдар бойы қалыптасқан мәдени мұрасы, оның дүниетанымын, көзқарастарын, өмір салтын көрсететін көркемдік дүниесі. Дәстүрлі өнердің құрамына музыка, ән, би, қолөнер, айтыс, жыршылық, күйшілік сияқты бірнеше сала жатады. Қазіргі жастарға осы өнердің мәнін түсіндіру, оның тәрбиелік маңызын ұғындыру еліміздің мәдени мұрасын сақтау мен ұрпақтан-ұрпаққа жеткізу үшін аса маңызды. Бұл рефератта қазақтың дәстүрлі өнерінің жастар тәрбиесіндегі орны мен рөлі қарастырылады.
Қазақтың дәстүрлі өнерінің маңызы
Қазақтың дәстүрлі өнері – бұл ұлттық болмыстың, мәдениеттің айнасы. Ол халықтың рухани құндылықтарын сақтап, оларды жаңа ұрпаққа насихаттайды. Әрбір өнер түрі өзінің эстетикалық құндылығымен, тарихи және философиялық тереңдігімен ерекшеленеді. Қазақтың дәстүрлі өнері адамды тәрбиелеп, оның ішкі әлемін, тұлғалық қасиеттерін қалыптастыруға ықпал етеді.
- Музыка мен ән
Қазақтың музыкалық өнері мен әндері халықтың тұрмысын, өмір сүру салтын, оның қайғысы мен қуанышын, бейбітшілік пен күрес жолын бейнелейді. Күй мен ән жастарға ұлттық рухты, патриотизмді қалыптастыруда ерекше рөл атқарады. Әндер мен күйлердің терең мағынасы мен тарихы жастарды өз халқының өткеніне құрметпен қарауға үйретеді. - Айтыс пен жыршылық өнер
Айтыс пен жыршылық өнер – қазақтың сөз өнерінің бір түрі, олар ұлттың философиясын, тұрмысын, әлеуметтік мәселелерін тілге тиек етеді. Айтыс жастарға шебер сөйлеуді, ойлауды, өз пікірін дәлелдей білуді үйретеді. Жыршылық өнер де адамға сабырлылықты, шыдамдылықты, елге деген махаббатты ұқтырады.
Қазақ өнері арқылы жастарды тәрбиелеу
Қазақтың дәстүрлі өнері жастарды тәрбиелеуде үлкен рөл атқарады. Оның көмегімен жастар ұлттық рухты бойына сіңіріп, халқының тарихын біледі, отансүйгіштікке, өз мәдениетін қадірлеуге үйренеді. Сонымен қатар, дәстүрлі өнер арқылы жастардың бойында адамгершілік қасиеттер мен рухани байлық қалыптасады.
- Ұлттық құндылықтарды насихаттау
Қазақтың дәстүрлі өнері жастарды ұлттық құндылықтарды бағалауға, халықтық дәстүрлерді сақтауға бағыттайды. Қазақтың әндері, күйлері мен биі, айтыс пен жырлары ұлттық рухты, отбасы мен қоғам алдындағы жауапкершілікті нығайтуға көмектеседі. Осы өнер түрлері арқылы жастар қазақ халқының салт-дәстүрін, мәдениетін, тарихи жадысын сақтауды үйренеді. - Еңбекқорлық пен табандылық
Қазақтың дәстүрлі өнері еңбекқорлық пен табандылықты дәріптейді. Күй орындаушы, әнші немесе шебер әрқашан еңбектің, табандылықтың арқасында жетістікке жетеді. Бұл жастарға өз кәсібін меңгеру, мақсат қойып, сол мақсатқа жету жолында еңбек ету қажеттігін түсіндіреді. Әрбір дәстүрлі өнер түрі өзіне тән еңбекті қажет етеді, бұл жастардың еңбекке деген көзқарасын өзгертіп, табысты болуға ынталандырады. - Әдептілік пен адамгершілік
Қазақтың өнері адамгершілік пен әдептілікке ерекше мән береді. Өнер арқылы жастардың рухани және моральдық құндылықтары қалыптасады. Музыка, айтыс, би мен жырлар адамның ішкі әлемін, оның сезімдері мен моральдық бағдары туралы айтады. Осылайша, жастардың адамгершілік қасиеттері дамиды, олар қоғамға пайдалы, тәртіпті азамат болып қалыптасады.
Қазақ өнерінің қазіргі қоғамдағы маңызы
Қазақтың дәстүрлі өнері қазіргі қоғамда жастарға ұлттық мәдениетке деген қызығушылықты арттыруда маңызды рөл атқарады. Бүгінгі жастар дәстүрлі өнердің құндылықтарын жаңаша тұрғыда қабылдап, оны өмірлерінде қолдануға бейімделуде.
- Қазіргі музыка мен би өнеріндегі дәстүрдің сақталуы
Қазіргі музыка мен би өнерінде дәстүрлі элементтердің сақталуы және жаңашылдықпен байланысы маңызды. Қазақтың ұлттық аспаптарымен, дәстүрлі әуендерімен орындалған жаңа композициялар жастарды ұлттық өнерге баулып, сонымен қатар қазіргі заманғы стильдер мен жанрларға байланыстыра алады. Бұл дәстүр мен жаңашылдықтың үйлесімі жастардың өнерге деген қызығушылығын арттырып, оларды ұлттық мәдениетке бейімдейді. - Жастарды өнерге тарту
Қазақтың дәстүрлі өнерін насихаттау, жастарға өнердің терең мағынасын түсіндіру бүгінгі күні өзекті мәселе болып отыр. Түрлі мәдени шаралар мен фестивальдер, концерттер, шеберлік сыныптары жастарды ұлттық өнермен таныстыруда маңызды рөл атқарады. Бұл шаралар жастарды ұлттық өнерге тарту, олардың шығармашылық қабілеттерін дамытуға мүмкіндік береді.
Қорытынды
Қазақтың дәстүрлі өнері – ұрпақтан-ұрпаққа берілетін асыл мұра, ол жастардың рухани дамуына, ұлттық сана-сезімінің қалыптасуына маңызды ықпал етеді. Қазақтың музыкасы, айтысы, күйлері, биі, қолөнері – жастарды тәрбие мен рухани құндылықтар арқылы қалыптастыруда маңызды құралдар болып табылады. Сондықтан жастарды ұлттық өнермен таныстыру, оны бағалауға үйрету – бүгінгі күні аса қажетті міндет. Бұл оларды адамгершілікке, еңбекқорлыққа, отансүйгіштікке тәрбиелеп, ұлттық мәдениетті сақтауға септігін тигізеді.
Пайдаланылған әдебиеттер
- Ә. Қашаған — «Қазақтың дәстүрлі өнері және оның жастар тәрбиесіндегі орны»
- М. Әуезов — «Қазақ өнері мен мәдениеті»
- Қ. Әбенова — «Қазақ өнерінің тәрбиелік маңызы»
- Б. Сүлейменова — «Қазақтың халықтық өнері: тарихы мен болашағы»