Кіріспе
Қазақ халқының тағам мәдениеті ғасырлар бойы қалыптасып, өзінің ерекше дәмділігімен, пайдалылығы мен қонақжайлығымен ерекшеленеді. Қазақтың дәстүрлі асханасы негізінен табиғи өнімдер мен мал шаруашылығы өнімдерінен дайындалады. Қазақтың ұлттық тағамдары өзінің денсаулыққа пайдалы қасиеттерімен ғана емес, сонымен қатар ұлттық салт-дәстүрлермен, әдет-ғұрыптармен байланысты болып табылады. Бұл рефератта біз қазақ халқының дәстүрлі тағамдары, олардың ерекшеліктері және дайындалу әдістері туралы сөз ететін боламыз.
1. Қазақтың дәстүрлі тағамдарының ерекшеліктері
Қазақ асханасы негізінен мал шаруашылығына байланысты қалыптасқан. Қазақтар малды көбіне тағамға қажетті барлық өнімдерді алу үшін өсірген. Мал етінен, сүтінен, қымыз, айран сияқты сусындардан бастап, көкөніс пен дәнді дақылдарға дейін тағам дайындауға қажетті өнімдерді алған. Қазақ халқының ас мәзірінде ет тағамдары, сүт тағамдары, нан тағамдары мен десерттер кеңінен қолданылған.
Қазақтың ұлттық тағамдары кеңінен танылған әрі тойлар мен мерекелерде дайындалатын ерекше тамақ түрлері болып табылады. Қазақ халқының тамақ дайындау рәсімі қонақ күту дәстүрімен тығыз байланысты, өйткені қонаққа құрмет көрсетудің басты көрсеткіштерінің бірі – ас дайындау.
2. Қазақтың дәстүрлі тағамдары
2.1. Ет тағамдары
Қазақ халқының ас мәзірінде ет тағамдары басты орын алады. Әсіресе, малдың барлық мүшесінен дайындалған түрлі тағамдар кеңінен танымал. Міне, қазақтың дәстүрлі ет тағамдарының бірқатары:
- Бешбармақ – қазақ халқының ең атақты ұлттық тағамы. Ол үйде қонақ күтуде немесе мерекелік жағдайда дайындалады. Бешбармақтың негізгі құрамдас бөліктері – ет (сиыр немесе қой), тұз, пияз және арнайы дайындалған қолжасам. Ет қайнатып, кейін кеспемен бірге беріледі. Бешбармақ қазақ халқының маңызды тағамы болып табылады, себебі ол қонаққа құрмет көрсетудің белгісі.
- Қуырдақ – мал етінен дайындалған қуырылған тағам. Оны сиыр, қой, жылқы етінен жасауға болады. Қуырдақта етке картоп, пияз, сәбіз және басқа да көкөністер қосылып, дәмдеуіштермен қуырылып дайындалады.
- Шұжық – малдың ішек-қарындары мен етінен жасалатын тағам. Ол түрлі дәмдеуіштермен араластырылып, сүт немесе май қосылып пісіріледі.
2.2. Сүт тағамдары
Қазақтың дәстүрлі сүт тағамдары да ерекше орын алады. Сүт өнімдері көбінесе қой, сиыр, бие сүтінен дайындалады. Олар дәстүрлі қазақ тағамдарының басты бөлігі болып табылады. Мысалы:
- Қымыз – бие сүтінен жасалатын ұлттық сусын. Қымыз қазақ халқының ата-бабаларынан бері келе жатқан дәстүрлі сусындардың бірі. Оның құрамында көптеген дәрумендер мен микроэлементтер бар, ол организмді қуаттандырады және денсаулықты нығайтады.
- Айран – сүттен жасалған жеңіл әрі сіңімді сусын. Айран әртүрлі дәмдеуіштермен дайындалады және қазақтың жазғы күндерінде өте танымал.
- Жент – ұн, сары май, қант және сүттен дайындалатын ұлттық тәтті тағам. Жент көбінесе түрлі мерекелерде дайындалады.
2.3. Нан тағамдары
Қазақтың ас мәзірінде нан да маңызды орын алады. Әсіресе, қазақтар үй жағдайында түрлі нан, бауырсақ, қытырлақ пісірмелер пісіреді. Мысалы:
- Нан – қазақ халқының негізгі тамақтарының бірі. Нан үйде арнайы дайындалатын наубайханаларда пісіріледі. Қазақтар әртүрлі пішінде пісірілген нанды дастарқанға қояды.
- Бауырсақ – ұн, сары май және қант қосылған, қуырып пісірілген тағам. Бауырсақ ұлттық мейрамдарда, тойларда, қонақта жиі ұсынылады. Оның дәмі ерекше, қытырлақ болып келеді.
2.4. Десерттер
Қазақтардың дәстүрлі десерттері де ерекше дәмге ие. Олардың құрамында көбінесе табиғи өнімдер, бал, қант, май қолданылған. Қазақтың дәстүрлі десерттерінен бірнеше түрі кеңінен танымал:
- Құрт – сүттен жасалатын қатты тағам. Құрт ұзақ уақыт сақталатын және қазақ халқының құрметті қонақтарына ұсынылатын тағамдардың бірі болып табылады. Құрт – қуат көзі, себебі оның құрамында белок пен кальций көп.
- Бәлеш – қамырдан дайындалып, сүт, қант және басқа да тәтті өнімдермен толтырылады.
3. Қазақтың дәстүрлі тамақтарының дайындау әдістері
Қазақтың дәстүрлі тағамдарын дайындау әдістері ғасырлар бойы дамып, жетілдірілген. Тамақ көбінесе ашық алаңда дайындалып, отта пісіріледі. Мұндай әдіс арқылы тағамдарға ерекше дәм мен хош иіс беріледі. Сонымен қатар, ет тағамдарын дайындағанда, қазақтар арнайы күйдірілген құм немесе көмір астында пісіру әдісін қолданған.
Қазақ халқының ұлттық тағамдарын дайындау барысында табиғи өнімдер мен ерекше технологиялар қолданылады. Дәстүрлі тағамдарды дайындау көбінесе отбасылық шаралар мен ұлттық мейрамдарға байланысты.
Қорытынды
Қазақтың дәстүрлі тағамдары – бұл ұлттық мәдениеттің маңызды бөлігі, ол қазақ халқының тұрмыс-тіршілігін, салт-дәстүрін, табиғатқа деген құрметін көрсетеді. Қазақ халқының тағамдары әртүрлі әрі өте дәмді болып келеді, олар табиғи өнімдерге негізделіп, денсаулыққа пайдалы қасиеттерге ие. Ұлттық тағамдардың дайындау әдістері бүгінгі күнге дейін сақталып, ұрпақтан ұрпаққа өтуде. Қазақтың дәстүрлі асханасы – бұл біздің мәдениетіміздің айнасы, оның ішінде адамға тән қасиеттер мен ұлттық ерекшеліктер көрініс табады.