Компьютерлік желілер және олардың түрлері туралы реферат
Кіріспе
Компьютерлік желілер — бұл деректерді тасымалдау және ресурстарды ортақ пайдалану мақсатында бір-бірімен байланысқан компьютерлер мен басқа да құрылғылардың жиынтығы. Осы күнде компьютерлік желілер барлық салаларда маңызды рөл атқарады. Олар ақпарат алмасу, ресурстарды басқару және интернет қызметтерін пайдалану үшін қолданылады.
Компьютерлік желінің құрылымы
Компьютерлік желілер екі негізгі элементтен тұрады:
- Желілік құрылғылар — компьютерлер, серверлер, маршрутизаторлар, концентраторлар, свичтер және т.б.
- Желілік байланыс құралдары — бұл деректерді тасымалдауға арналған физикалық немесе логикалық байланыс құралдары, мысалы, кабельдер, оптикалық талшықтар, радио толқындары және т.б.
Желілердің түрлері
Компьютерлік желілер бірнеше түрлерге бөлінеді, олар өздерінің географиялық ауқымына, байланыс түріне және қолданылу саласына байланысты ерекшеленеді.
- Жергілікті желі (LAN – Local Area Network)
Жергілікті желі — бұл белгілі бір географиялық аумақта орналасқан компьютерлер мен құрылғыларды біріктіретін желі. Әдетте, жергілікті желі кеңсе немесе мектеп сияқты шағын аумақтарда қолданылады. LAN желісінің артықшылығы — жоғары жылдамдықтағы байланыс және төмен шығындар. LAN желілері әдетте Ethernet немесе Wi-Fi технологияларымен жұмыс істейді. - Аймақтық желі (MAN – Metropolitan Area Network)
Аймақтық желі — бұл бір қала немесе үлкен аудан аумағында орналасқан компьютерлер мен құрылғыларды қосатын желі. MAN желілері жоғары жылдамдықтағы деректер тасымалын қамтамасыз етеді және бірнеше жергілікті желілерді біріктіруге мүмкіндік береді. Мұндай желілер әдетте телекоммуникациялық компаниялар арқылы іске асырылады. - Ел аралық желі (WAN – Wide Area Network)
Ел аралық желі — бұл үлкен географиялық аумақта орналасқан компьютерлер мен құрылғыларды біріктіретін желі. WAN әлемдегі көптеген елдер мен континенттерді қосуға мүмкіндік береді. WAN желілерінің ең кең тараған мысалы — интернет. Бұл желі әртүрлі байланыс құралдары (оптикалық талшық, спутниктік байланыс, радиотолқындар) арқылы жұмыс істейді. - Персоналдық желі (PAN – Personal Area Network)
Персоналдық желі — бұл бір адамның жеке компьютерлік құрылғылары мен гаджеттерін байланыстыратын шағын желі. Бұл желі әдетте үй ішінде немесе бір бөлмеде орналасады. PAN желісінің негізгі мысалы ретінде Bluetooth немесе инфрақызыл байланыс технологиялары қолданылады. - Виртуалды жеке желі (VPN – Virtual Private Network)
Виртуалды жеке желі — бұл қорғалған байланыс арналарын пайдалану арқылы көпшілік интернет желісін жеке желіге айналдыратын технология. VPN арқылы пайдаланушылар интернетте қауіпсіз байланыс орната алады және сыртқы бақылаушылардан жасырын түрде деректерді тасымалдай алады.
Желілердің жұмыс принциптері
Компьютерлік желі жұмысын тиімді ұйымдастыру үшін белгілі бір стандарттар мен хаттамалар қолданылады. Мұндай хаттамалар желідегі құрылғылардың бір-бірімен дұрыс қарым-қатынас орнатуына мүмкіндік береді. Ең кең тараған хаттамалар:
- TCP/IP (Transmission Control Protocol/Internet Protocol) — бұл интернет желісі мен көптеген басқа желілер үшін қолданылатын негізгі хаттама. Ол деректердің қауіпсіз және дұрыс тасымалдануын қамтамасыз етеді.
- Ethernet — жергілікті желілерде жиі қолданылатын хаттама. Бұл технология бойынша желіде мәліметтер пакеттері Ethernet арнасымен тасымалданады.
- Wi-Fi — сымсыз желілердегі мәліметтер тасымалының стандартты хаттамасы.
Желілердің қауіпсіздігі
Компьютерлік желілерде қауіпсіздік мәселелері өте маңызды. Қауіпсіздік қамтамасыз ету үшін әртүрлі шаралар қолданылады:
- Құпия сөздер мен аутентификация — желіге кіру үшін пайдаланушының жеке куәлігі тексеріледі.
- Шифрлау — желі арқылы өтетін деректерді қорғау үшін шифрлау технологиялары қолданылады.
- Қорғаныс брандмауэрі (Firewall) — желіге заңсыз қол жеткізуді болдырмау үшін брандмауэрлер қолданылады.
Қорытынды
Компьютерлік желілер қазіргі заманғы ақпараттық қоғамда өте маңызды рөл атқарады. Олар ақпарат алмасу, ресурстарды пайдалану және байланыс орнату салаларында кеңінен қолданылады. Желілердің әртүрлі түрлері мен технологияларының дамуымен, олар біздің өмірімізге одан әрі енеді, жаңа мүмкіндіктер мен жеңілдіктер ұсынады. Әрине, бұл технологияларды қолданудың қауіпсіздігі мен тиімділігін арттыру үшін тұрақты түрде жетілдіріп отыру қажет.