Ежелгі Месопотамияның мәдениеті мен тарихы туралы реферат жазу кезінде, бұл өркениеттің дамуын, оның негізгі ерекшеліктері мен жетістіктерін зерттеу маңызды. Месопотамия – тарихтағы алғашқы ірі өркениеттердің бірі болып табылады. Оның мәдениеті мен тарихы адамзат дамуының алғашқы кезеңдерінде ерекше орын алады. Бұл рефераттың құрылымы келесідей болуы мүмкін:
1. Кіріспе
Ежелгі Месопотамия – Тигр және Евфрат өзендерінің арасында орналасқан аймақ болып, оның мәдениеті мен тарихы адамзаттың алғашқы қала мәдениеті мен жазуының пайда болуымен тығыз байланысты. Бұл өркениет әлем тарихында өз ізін қалдырып, көптеген мәдени және ғылыми жетістіктерді дүниеге әкелді.
2. Месопотамияның географиялық орны және табиғи жағдайлары
Месопотамия қазіргі Ирак, Сирия және Түркияның бір бөлігін қамтитын аймақ болып табылады. Тигр мен Евфрат өзендерінің аралығы «құнарлы аймақ» деп аталған, өйткені бұл жердегі жерлер ауыл шаруашылығына өте қолайлы болды. Месопотамияның табиғи жағдайлары оның ерте өркениеттерінің дамуына ықпал етті.
3. Ежелгі Месопотамияның алғашқы мемлекеттері
Ежелгі Месопотамияда алғашқы қалалық мемлекеттер пайда болды. Бұл мемлекеттер бір-бірімен жиі соғысқанымен, олар мәдени және технологиялық тұрғыдан бір-біріне әсер етті. Ежелгі Месопотамиядағы басты мемлекеттер:
- Шумерлер: Месопотамияның алғашқы және ең маңызды мәдениеті, олар алғаш рет жазуды ойлап тауып, қала-мемлекеттерді құрды. Шумерлердің мәдениетінде зиккураттар, ғибадатханалар және әр түрлі ғылым салалары (математика, астрономия) маңызды рөл атқарды.
- Аккадтар: Аккадтар шумерлердің мәдениетін әрі қарай дамытып, алғашқы империяны құрды. Аккад патшасы Саргонның империясы Месопотамияда алғаш рет біртұтас мемлекет қалыптастырды.
- Вавилондықтар: Вавилон патшалығы, әсіресе Хаммурапи заңы мен Вавилонның Қақпасы сияқты ескерткіштерімен танымал. Хаммурапи заңдары заң ғылымының дамуына зор ықпал етті.
- Ассириялықтар: Ассирия – күшті әскери империя, оның мәдениеті мен әскери жетістіктері тарихта үлкен із қалдырды.
4. Месопотамияның мәдениетінің негізгі ерекшеліктері
Месопотамия мәдениеті өз заманының ең озық мәдениеттерінің бірі болды:
- Жазу жүйесі: Шумерлер алғаш рет клинопись жазуын ойлап тапты, бұл жазба мәдениеттің дамуына үлкен ықпал етті.
- Ғылым және білім: Месопотамияда астрономия, математика және медицина дамыды. Мысалы, Месопотамия тұрғындары жұлдыздарды бақылап, алғашқы күнтізбелерді жасады.
- Әдебиет: Месопотамияның ең әйгілі әдеби шығармасы – «Гильгамеш эпосы», ол адамзаттың алғашқы эпикалық шығармаларының бірі болып табылады.
- Дін: Месопотамия тұрғындары көпқұдайшылыққа сенді, олардың әрбір қаласы өз құдайына арнап ғибадатханалар мен зиккураттар салды.
- Өнер: Месопотамия өнері мүсіндер, кескіндеме және сәндік бұйымдардан көрінді. Вавилондықтардың Қақпасы сияқты алып құрылыстар салынды.
5. Месопотамияның құлдырауы және оның мұрасы
Ежелгі Месопотамияның өркениеті көптеген ішкі және сыртқы факторлар салдарынан құлдырады:
- Империялардың құлауы: Шумер, Аккад, Вавилон және Ассирия империяларының құлауы көптеген жаулаушылар мен ішкі қақтығыстармен байланысты болды.
- Суару жүйесінің бұзылуы: Суару жүйелерінің бұзылуы мен экологиялық дағдарыс Месопотамияның ауыл шаруашылығы мен экономикасына кері әсерін тигізді.
- Парсы мен Македонияның жаулап алуы: Ежелгі Месопотамияны Парсы империясы мен Александр Македонскийдің әскерлері жаулап алды.
6. Қорытынды
Ежелгі Месопотамия әлем тарихында айрықша орын алады. Оның мәдениеті мен ғылымы адамзаттың дамуында маңызды рөл атқарды. Жазудың, заңдардың, әдебиет пен ғылымның дамуы Месопотамияның мұраларының бір бөлігі болып, олар қазіргі мәдениеттің негізін қалады.
Рефератта әрбір кезең мен мәдени жетістікті тереңірек қарастырып, мысалдар келтірген жөн.