Кіріспе
Бүгінгі таңда туризмнің әртүрлі бағыттары қарқынды дамуда, соның ішінде экологиялық туризм ерекше орын алады. Бұл туризм түрі табиғатпен үйлесімді байланыста болуға, қоршаған ортаны қорғауға және жергілікті мәдениетті сақтауға бағытталған.
Экологиялық туризмнің басты мақсаты – табиғи экожүйелерді сақтау, жергілікті халықтың әл-ауқатын жақсарту және саяхатшыларға қоршаған орта туралы білім беру. Бұл рефератта экотуризмнің маңызы, артықшылықтары, әлемдік және Қазақстандағы даму жағдайы қарастырылады.
1. Экологиялық туризмнің мәні мен ерекшеліктері
1.1 Экологиялық туризм дегеніміз не?
Экологиялық туризм (экотуризм) – табиғи және мәдени ресурстарға зиян келтірмей, керісінше оларды сақтауға көмектесетін жауапты саяхат түрі.
Экологиялық туризмнің негізгі принциптері:
- Табиғатты қорғау – қоршаған ортаға залал келтірмеу.
- Жергілікті қауымдастықтарды қолдау – туризмнен түскен табысты аймақтың дамуына жұмсау.
- Білім беру және ақпарат тарату – саяхатшылардың табиғат туралы білімін кеңейту.
- Экожүйеге минималды әсер ету – қалдықтарды азайту, экологиялық таза көлік пайдалану.
1.2 Экологиялық туризмнің негізгі түрлері
- Ұлттық парктер мен қорықтарға саяхат – табиғи аймақтарды тамашалау.
- Таудағы және ормандағы жаяу серуендеу (трекинг) – экожүйеге зиян тигізбей, табиғатпен үйлесімді болу.
- Флора мен фаунаны бақылау – құстарды, жануарларды және өсімдіктерді зерттеу.
- Агротуризм – ауылдық жерлердегі табиғи өмірді зерттеу, экологиялық таза өнімдерді тұтыну.
- Этнотуризм – жергілікті халықтың мәдениеті мен дәстүрлерін зерттеу.
2. Экологиялық туризмнің маңызы
2.1 Қоршаған ортаны қорғау
Экологиялық туризм табиғи ресурстарды ұқыпты пайдалануға көмектеседі. Ұлттық парктер мен қорықтарды сақтау үшін туризмнен түскен қаражат қолданылады.
2.2 Жергілікті экономикаға үлес қосу
Экологиялық туризм жергілікті халықтың өмір сүру деңгейін жақсартады. Кәсіпкерлер мен ауыл тұрғындары қонақүй, гид қызметтері, экологиялық таза өнімдер арқылы табыс табады.
2.3 Білім беру және экологиялық сана қалыптастыру
Саяхатшылар табиғаттың маңызын түсініп, экологиялық мәселелерге жауапкершілікпен қарай бастайды.
2.4 Денсаулыққа пайдалы
Экотуризм – таза ауада демалу, табиғатпен үйлесімді өмір сүру арқылы адамның физикалық және психологиялық денсаулығына оң әсер етеді.
3. Әлемдегі экологиялық туризмнің дамуы
Әлемнің көптеген елдері экотуризмді дамытудың табысты мысалдарын көрсетіп келеді:
- Коста-Рика – экологиялық туризмнің әлемдік орталығы, елдің 25%-ы қорықтар мен ұлттық парктерден тұрады.
- Кения және Танзания – жабайы табиғатты көруге арналған сафари туризмінің басты бағыттары.
- Австралия – Үлкен тосқауыл рифі мен жабайы табиғат саяхатшылары үшін тартымды.
- Швейцария – таулы экотуризм және тұрақты дамуға негізделген демалыс орындары кең таралған.
4. Қазақстандағы экологиялық туризм
Қазақстан – экологиялық туризмді дамытуға үлкен мүмкіндіктері бар ел. Мұнда табиғи аймақтардың әртүрлілігі мен ерекше экожүйелер бар.
4.1 Экологиялық туризмнің негізгі бағыттары
- Алматы облысы – Іле-Алатау ұлттық паркі, Көлсай және Қайыңды көлдері, Шарын шатқалы.
- Бурабай ұлттық паркі – табиғи сұлулығымен ерекшеленетін орманды және көлді аймақ.
- Алтай аймағы – Марқакөл көлі, Қатон-Қарағай ұлттық паркі.
- Маңғыстау өңірі – Бозжыра шатқалы, Қарақия ойпаты.
- Қорғалжын қорығы – әлемдік маңызы бар ЮНЕСКО-ның биосфералық қорығы.
4.2 Экологиялық туризмнің Қазақстандағы артықшылықтары
- Кең байтақ табиғи аймақтар мен әртүрлі ландшафттар.
- Саяхатшылар саны аз болғандықтан, табиғатқа айтарлықтай зиян келмеген.
- Жергілікті халықтың қонақжайлығы, этнотуризммен ұштастыру мүмкіндігі.
4.3 Қазақстандағы экотуризмнің мәселелері
- Инфрақұрылымның жеткіліксіздігі – жолдар, қонақүйлер, туристік нұсқаулықтар әлсіз дамыған.
- Қоршаған ортаны қорғау шараларының әлсіздігі – кейбір табиғи аймақтарда қоқыс мәселесі бар.
- Халықаралық деңгейде насихаттың аздығы – Қазақстанның экотуризм бағыттары әлемге толық танылмаған.
5. Экологиялық туризмнің болашағы және даму жолдары
Экологиялық туризмді дамыту үшін:
- Ұлттық парктер мен қорықтарға инвестиция салу – инфрақұрылымды жақсарту.
- Жергілікті халықты қолдау – экологиялық туризмді табыс көзіне айналдыру.
- Экологиялық білім беру – халықтың экологиялық мәдениетін арттыру.
- Тұрақты даму стратегиясын енгізу – экожүйені бұзбай, табиғатты сақтай отырып туризмді дамыту.
Қорытынды
Экологиялық туризм – табиғатты сақтай отырып, экономикалық және әлеуметтік пайда әкелетін туризм түрі. Ол табиғат пен адам арасындағы тепе-теңдікті сақтауға, қоршаған ортаның ластануын азайтуға көмектеседі.
Қазақстанда экологиялық туризмді дамыту үшін инфрақұрылымды жақсарту, халықтың экологиялық мәдениетін арттыру және халықаралық деңгейде туризмді насихаттау қажет. Бұл бағытта дамыған елдердің тәжірибесін қолдану маңызды.
Экологиялық туризм – болашақ ұрпаққа таза табиғатты сақтап қалудың ең тиімді жолдарының бірі.
Пайдаланылған әдебиеттер
- Қазақстан Республикасының Туризм және спорт министрлігінің мәліметтері.
- Дүниежүзілік туризм ұйымының (UNWTO) есептері.
- Қазақстандағы ұлттық парктер мен қорықтардың ресми сайттары.