Кіріспе
Қазақстан – Еуразия құрлығындағы ең үлкен мемлекеттердің бірі және кең аумағы әртүрлі табиғи аймақтарды қамтиды. Елдің табиғи аймақтары географиялық орнына, климатына, топырақ және өсімдік жамылғысына байланысты ерекшеленеді. Әр аймақтың өзіндік табиғи ерекшеліктері бар, олар елдің экологиясына, ауыл шаруашылығына және халықтың өмір салтына әсер етеді.
Бұл рефератта Қазақстанның негізгі табиғи аймақтары және олардың сипаттамалары қарастырылады.
1. Қазақстанның табиғи аймақтары
Қазақстан аумағы бес негізгі табиғи аймаққа бөлінеді:
- Орманды дала
- Дала
- Шөлейт
- Шөл
- Таулы аймақтар
1.1 Орманды дала аймағы
Орналасуы: Қазақстанның солтүстігінде, Қостанай және Солтүстік Қазақстан облыстарын қамтиды.
Климаты:
- Қысы суық, жазы қоңыржай жылы.
- Орташа температура: қыста -18°C, жазда +20°C.
- Жауын-шашын мөлшері 300-400 мм.
Өсімдіктері:
- Қарағайлы ормандар, қайың, көктерек.
- Шөптесін өсімдіктер: селеу, бетеге.
Жануарлары:
- Бұлан, елік, қасқыр, түлкі, қоян.
- Құстар: құр, тырна, безгелдек.
1.2 Дала аймағы
Орналасуы: Қазақстанның солтүстік және орталық бөлігін қамтиды (Ақмола, Павлодар, Қарағанды, Шығыс Қазақстан).
Климаты:
- Қысы суық, жазы ыстық.
- Орташа температура: қыста -15°C, жазда +22°C.
- Жауын-шашын мөлшері 250-300 мм.
Өсімдіктері:
- Бетеге, селеу, жусан, жоңышқа.
Жануарлары:
- Қасқыр, түлкі, борсық, суыр.
- Құстар: дала бүркіті, дуадақ, жапалақ.
1.3 Шөлейт аймағы
Орналасуы: Орталық Қазақстан, Батыс Қазақстан және шығыстың кейбір бөліктері.
Климаты:
- Қысы суық, жазы ыстық әрі құрғақ.
- Орташа температура: қыста -10°C, жазда +25°C.
- Жауын-шашын мөлшері 150-250 мм.
Өсімдіктері:
- Жусан, сораң, көкпек, бетеге.
Жануарлары:
- Қарсақ, қосаяқ, ақбөкен.
- Құстар: ителгі, бозторғай.
1.4 Шөл аймағы
Орналасуы: Қазақстанның оңтүстік және батыс бөліктері (Маңғыстау, Қызылорда, Түркістан, Жамбыл, Алматы облыстары).
Климаты:
- Жазы өте ыстық, қысы суық.
- Орташа температура: қыста -5°C, жазда +30-35°C.
- Жауын-шашын мөлшері 100-150 мм.
Өсімдіктері:
- Жүзгін, сексеуіл, жантақ, жусан.
Жануарлары:
- Құм тышқаны, қарақұйрық, жылан, кесіртке.
- Құстар: қарабауыр шіл, бөдене.
1.5 Таулы аймақтар
Орналасуы: Қазақстанның оңтүстік-шығысы (Алтай, Тянь-Шань, Жоңғар Алатауы).
Климаты:
- Биіктікке байланысты өзгереді.
- Тау етегінде жылы, жоғары көтерілген сайын суық.
- Орташа температура: жазда +15°C, қыста -10°C.
Өсімдіктері:
- Тау беткейлерінде шырша, самырсын, арша.
- Шалғындар мен альпілік өсімдіктер.
Жануарлары:
- Аю, сілеусін, арқар, тау ешкісі.
- Құстар: бүркіт, үкі, қаршыға.
2. Қазақстанның табиғи аймақтарының ерекшеліктері
- Климаттық айырмашылықтар: Солтүстікте ылғалды, ал оңтүстікте құрғақ.
- Өсімдік жамылғысы: Солтүстіктен оңтүстікке қарай өзгеріп, орманды далада ағаштар өссе, шөлде тек сексеуіл мен жусан кездеседі.
- Жануарлар әлемі: Далада сүтқоректілер көп болса, шөлде жылан, кесіртке сияқты бауырымен жорғалаушылар басым.
- Экономикалық маңызы: Дала мен шөлейт аймақтарында егіншілік пен мал шаруашылығы дамыған, ал таулы аймақтарда орман шаруашылығы мен туризм өркендеуде.
Қорытынды
Қазақстанның табиғи аймақтары әртүрлі климаттық және экологиялық ерекшеліктерімен сипатталады. Әрбір аймақтың өзіндік табиғи ресурстары мен экологиялық маңызы бар. Бұл аймақтарды қорғау, олардың биологиялық әртүрлілігін сақтау – елдің тұрақты дамуы үшін маңызды міндеттердің бірі.
Пайдаланылған әдебиеттер
- Қазақстанның физикалық географиясы: Оқулық.
- Қазақстан Ұлттық энциклопедиясы.
- Қазақстан экожүйелері туралы ғылыми мақалалар.