Еңбек гигиенасы және кәсіби аурулардың алдын алу

Кіріспе

Еңбек гигиенасы – жұмыс орнында адамдардың денсаулығын қорғауға бағытталған ғылыми және практикалық іс-шаралар жүйесі. Бұл сала жұмысшылардың еңбек жағдайларын жақсарту, кәсіби аурулар мен жарақаттардың алдын алу үшін қажетті шараларды ұсынуға бағытталған. Қазіргі таңда еңбек гигиенасы денсаулық сақтау жүйесінде үлкен маңызға ие, себебі ол адамның еңбек ету процесі мен оның денсаулығы арасындағы өзара байланысты зерттейді.

1. Еңбек гигиенасының негізгі міндеттері

Еңбек гигиенасының басты мақсаты – жұмыс орындарында жұмысшылардың денсаулығын қорғау және кәсіби аурулардың алдын алу. Оның негізгі міндеттері:

Жұмыс орындарында зиянды факторларды анықтау: Жұмыс жағдайлары мен өндірістік ортаны талдау арқылы зиянды немесе қауіпті әсерлерді анықтау.
Қолайлы еңбек жағдайларын жасау: Жұмысшылардың қауіпсіздігі мен денсаулығын қорғау үшін еңбек жағдайларын жақсарту.
Қоршаған ортаны қорғау: Жұмыс орнының экологиялық тазалығы мен зиянды қалдықтарды болдырмау.
Кәсіби аурулардың алдын алу: Жұмысшылардың денсаулығын сақтау үшін медициналық бақылау, алдын алу шараларын енгізу.

2. Кәсіби аурулардың түрлері

Кәсіби аурулар – бұл адамның еңбек процесінде кездесетін зиянды факторлардың әсерінен пайда болатын аурулар. Оларға:

Тыныс алу жүйесінің аурулары: Шаң, газдар, химиялық заттар әсерінен болатын аурулар (мысалы, кәсіби өкпе аурулары).
Жүйке жүйесінің аурулары: Үнемі стресске ұшырау, жұмыс орнындағы шу, жоғары жұмыс жүктемесі нерв жүйесінің бұзылуына әкелуі мүмкін.
Скелеттік-бұлшықет жүйесінің аурулары: Жұмысшылардың ұзақ уақыт бойы бір қалыпта отырып жұмыс істеуі немесе ауыр заттарды көтеруі салдарынан омыртқа мен бұлшықеттердің аурулары (мысалы, остеохондроз, артрит).
Көз бен көру жүйесінің аурулары: Жұмыс орнында дұрыс жарықтың болмауы немесе экран алдында ұзақ уақыт жұмыс істеу көздің шаршауына және көру қабілетінің нашарлауына әкелуі мүмкін.
Тері аурулары: Химиялық заттар мен зиянды микроорганизмдер әсерінен теріде әр түрлі аурулар дамуы мүмкін.

3. Еңбек гигиенасының профилактикалық шаралары

Кәсіби аурулардың алдын алу үшін еңбек гигиенасы бірқатар шараларды ұсынады:

Жұмыс орындарын стандарттарға сәйкес жабдықтау: Жұмыс орнындағы жарық деңгейін, ауа температурасы мен ылғалдылығын, шу деңгейін қадағалау. Бұл адамның денсаулығына кері әсерін тигізбеуі үшін маңызды.
Қорғаушы жабдықтарды пайдалану: Жұмысшыларды арнайы қорғаушы киіммен (маскалар, қолғаптар, қорғаныш көзілдіріктері, құлаққаптар) қамтамасыз ету.
Жұмыс үзілістері мен демалу уақыттарын ұйымдастыру: Жұмыс барысында үзіліс жасау, дене жаттығуларын жасау арқылы шаршауды алдын алу.
Жұмыс орнындағы зиянды факторларды бақылау: Ауадағы зиянды заттардың деңгейін бақылап, қажет болған жағдайда фильтрация жүйелерін орнату, ауа айналымын жақсарту.
Вакцинация және медициналық тексерістер: Кәсіби ауруларды ерте кезеңде анықтау үшін жұмысшыларды үнемі медициналық тексерістен өткізу және алдын алу вакциналарын жасау.

4. Еңбек қауіпсіздігі және жұмысшының денсаулығын қорғау

Еңбек қауіпсіздігі – жұмыс орнындағы қауіпті жағдайлардан қорғануды қамтамасыз ететін шаралар мен ережелерді қамтиды:

Жұмысшының қауіпсіздігіне қатысты тренингтер өткізу: Жұмысшыларды қауіпсіздік шаралары мен алғашқы көмек көрсету әдістері бойынша оқыту.
Жұмыс орнындағы қауіптерді азайту: Өндірістік құрал-жабдықтардың дұрыс жұмыс істейтінін қадағалау, жүктемені тиімді бөлу, қауіпті химиялық заттармен жұмыс істегенде арнайы жабдықтарды пайдалану.
Апаттар мен жарақаттардан қорғау: Жұмыс орнында жарақаттардан, өрттен, жарылыстардан қорғану үшін қауіпсіздік ережелерін сақтау.

5. Кәсіби аурулардың алдын алу жолдары

Жұмыс уақытын реттеу: Жұмыс уақытын ұзартпау және жұмысқа қажетті физикалық және психологиялық дайындықты қамтамасыз ету.
Физикалық белсенділікті арттыру: Күнделікті жаттығулар мен дене белсенділігін көтеру арқылы бұлшықет жүйесін күшейту.
Психоэмоционалдық қолдау: Стресс деңгейін бақылау үшін психологиялық қолдау көрсету, жұмысшылардың психикалық денсаулығын сақтау.
Жұмыс орнындағы экологиялық тазалық: Зиянды химиялық заттарды дұрыс сақтау және тасымалдау, ауа тазарту жүйелерін орнату арқылы жұмыс орнын экологиялық таза ету.

Қорытынды

Еңбек гигиенасы мен кәсіби аурулардың алдын алу денсаулық сақтау жүйесінің маңызды құрамдас бөлігі болып табылады. Бұл саланың негізгі мақсаты – жұмысшылардың денсаулығын сақтау, кәсіби аурулар мен жарақаттарды болдырмау үшін тиісті шаралар қабылдау. Қазіргі уақытта еңбек гигиенасының тиімді шаралары мен профилактикалық әдістері жұмысшылардың қауіпсіздігін арттырып, олардың ұзақ әрі сапалы жұмыс істеуіне мүмкіндік береді.