Зиянды әдеттердің (темекі, алкоголь, есірткі) алдын алу
Кіріспе
Зиянды әдеттер — адамның денсаулығына ұзақ мерзімді жағымсыз әсер ететін дағдылар мен мінез-құлықтар. Темекі шегу, алкогольді ішімдіктерді қолдану, есірткі заттарын пайдалану — бұл дүниежүзілік деңгейде кең таралған әлеуметтік проблемалар. Олар адам организміне зиянды әсер етіп, түрлі аурулардың дамуына себепші болады. Сонымен қатар, бұл әдеттер қоғамда әлеуметтік, экономикалық және психологиялық мәселелер тудырады. Зиянды әдеттердің алдын алу — денсаулықты сақтау, қоғамды қорғау және болашақ ұрпақтың сапалы өмір сүруіне ықпал ету үшін аса маңызды мәселе.
1. Зиянды әдеттердің денсаулыққа әсері
- Темекі шегудің зияны: Темекі құрамында көптеген токсиндер мен уытты химиялық заттар бар. Темекі шегу өкпе, жүрек, қан тамырлары ауруларының, қатерлі ісіктердің дамуына әкелуі мүмкін. Бұл әдет адамның иммундық жүйесін әлсіретіп, басқа да денсаулық проблемаларын тудырады.
- Алкогольдің зияны: Алкогольді ішімдіктерді шамадан тыс тұтыну бауыр аурулары, жүрек-қан тамырлары аурулары, жүйке жүйесінің бұзылуы сияқты денсаулық мәселелеріне әкеледі. Алкогольді ішімдіктерді үнемі қолдану психикалық бұзылыстарға, естен тануға және түрлі жарақаттарға себеп болуы мүмкін.
- Есірткінің зияны: Есірткі заттары жүйке жүйесіне тікелей әсер етеді, олар адамды тәуелді етеді, ал ұзақ мерзімді пайдалану денсаулықтың әртүрлі жүйелерінің, соның ішінде жүрек, тыныс алу және ас қорыту жүйелерінің бұзылуына әкеледі. Есірткілердің қолданылуы сонымен қатар психикалық ауруларға, өлім-жітімге және әлеуметтік мәселелерге себеп болуы мүмкін.
2. Зиянды әдеттердің алдын алудың әдістері
Зиянды әдеттердің алдын алу әртүрлі деңгейде жүзеге асырылуы керек, соның ішінде жеке, қоғамдық және мемлекеттік деңгейде. Қоғам мен жеке тұлға үшін зиянды әдеттердің алдын алу маңызды міндет.
- Білім беру және ақпараттандыру: Зиянды әдеттердің қауіптілігі мен салдары туралы ақпаратты халық арасында тарату маңызды. Мектептерде, колледждерде және университеттерде алдын алу бағдарламаларын өткізу, жастарға денсаулықты сақтаудың маңыздылығы туралы үйрету қажет.
- Отбасылық тәрбие: Отбасы — балалардың мінез-құлқының алғашқы қалыптасқан орны. Ата-аналар өз балаларына зиянды әдеттерден аулақ болуды үйретіп, оларға салауатты өмір салтын көрсетуі қажет. Бұл өз кезегінде балаларды дұрыс бағытта тәрбиелеуге және оларды темекі, алкоголь немесе есірткіден қорғауға көмектеседі.
- Медициналық тексерулер және кеңес беру: Әр адам өз денсаулығын бақылап, зиянды әдеттерге жол бермеу үшін медициналық тексерулерден өтуі керек. Егер адамның зиянды әдеттерге бейімділігі байқалса, психологтар мен дәрігерлерге жүгіну ұсынылады. Әлеуметтік қызметтер мен кеңес беру топтары да көмек көрсетуі мүмкін.
- Қоғамдық шаралар: Зиянды әдеттерді болдырмау үшін қоғамда профилактикалық шаралар қабылдау қажет. Бұл шараларға темекі мен алкогольді ішімдіктерді сату мен қолдануға шектеулер қою, қоғамдық орындарда темекі шегуге тыйым салу, есірткіге қарсы үгіт-насихат жүргізу жатады.
- Құқықтық шаралар: Мемлекет деңгейінде зиянды әдеттермен күресу үшін заңнамалық шаралар қажет. Бұл шаралар темекі мен алкогольді ішімдіктердің жасөспірімдерге сатылуын болдырмау, есірткі заттарына қарсы заңдарды қатаңдату, қоғамдық орындардағы темекі шегуді шектеу сияқты мәселелерді қамтиды.
3. Зиянды әдеттердің алдын алудағы жастардың рөлі
Жастар — кез келген қоғамның болашағы. Олардың саналы түрде зиянды әдеттерден аулақ болуы — бүкіл ұлттың денсаулығына ықпал етеді. Жастар арасында салауатты өмір салтының артықшылықтары туралы ақпарат тарату, денсаулықты сақтау, физикалық белсенділікке шақыру өте маңызды.
- Спорт пен бос уақытты тиімді пайдалану: Жастар арасында спортты насихаттау, дене шынықтырумен айналысуға жағдай жасау — зиянды әдеттерден арылуға көмектеседі. Спортпен айналысу жастарды стресстен арылтуға және өзін-өзі дамытуға мүмкіндік береді.
- Позитивті орта қалыптастыру: Жастарды ортақ қызығушылықтарға негізделген клубтар мен ұйымдарға тарту, шығармашылық және интеллектуалды қызметке қатыстыру зиянды әдеттерден аулақ болуға ықпал етеді.
Қорытынды
Зиянды әдеттердің алдын алу қоғамның және жеке тұлғаның міндеті болып табылады. Бұл үшін білім беру, ақпараттандыру, медициналық көмек көрсету, қоғамдық шаралар ұйымдастыру және құқықтық тұрғыдан қолдау қажет. Әрбір адам өз денсаулығын қорғау үшін зиянды әдеттерден аулақ болу керек. Сондай-ақ, жастарға салауатты өмір салтын насихаттау және зиянды әдеттердің зияны туралы түсіндіру маңызды. Олардың денсаулығы мен болашағы барлық қоғам үшін маңызды болып табылады.