Туберкулез — бұл ағзада әртүрлі мүшелер мен жүйелерді зақымдайтын жұқпалы ауру. Оның негізгі қоздырғышы — Mycobacterium tuberculosis деп аталатын бактерия. Туберкулездің көбіне өкпеге әсер ететінімен, ол басқа мүшелерде де (бүйрек, сүйек, жыныс мүшелері, жүйке жүйесі) байқалуы мүмкін.
Туберкулездің себептері
Туберкулездің негізгі қоздырғышы — Mycobacterium tuberculosis бактериясы. Бұл бактерия ауа арқылы, яғни, жөтелгенде, түшкіргенде немесе сөйлегенде науқас адамның тыныс алу жолдарынан бөлінетін бактериялы тамшылар арқылы таралады. Туберкулездің адамнан адамға жұғуы мүмкін, әсіресе қоршаған ортада ауа райы нашар болса немесе инфекция таралған жерлерде болған кезде.
Туберкулездің белгілері
Туберкулездің белгілері түрлі болуы мүмкін, бірақ ең көп кездесетін симптомдар:
- Ұзақ уақытқа созылған жөтел — 3 аптадан астам уақытқа созылатын жөтел туберкулездің негізгі белгісі болуы мүмкін.
- Қақырықтың бөлінуі — әсіресе жөтелгенде, қақырықта қан болуы мүмкін.
- Жоғары температура — дене қызуының көтерілуі туберкулездің белгісі болуы мүмкін.
- Түнде терлеу — әсіресе түнде дене температурасының жоғарлауы мен көп терлеу байқалады.
- Әлсіздік, шаршау — туберкулез көбінесе әлсіздік пен шаршау сезімін тудырады.
- Тамақтың жоғалуы және салмақ тастау — туберкулез ағзаның салмағын жоғалтуына себеп болады.
- Құсу, жүрек айну — ас қорыту жүйесіне әсер етуі мүмкін.
Туберкулездің түрлері
- Өкпе туберкулезі — бұл туберкулездің ең жиі кездесетін түрі, мұнда бактериялар өкпе тіндеріне әсер етеді. Бұл түрі аурудың ең көп тараған және қауіпті түрі болып табылады.
- Экстрапульмонарлық туберкулез — бұл түрі өкпе туберкулезі сияқты басқа ағзаларға (бүйрек, сүйек, жүйке жүйесі және т.б.) әсер етуі мүмкін.
- Туберкулездің латентті түрі — адам ағзасында бактерия бар, бірақ симптомдар байқалмайды. Бұл адам аурудың көзі болмауы мүмкін, бірақ бактерияны басқаларға жұқтыруы мүмкін.
Туберкулездің диагностикасы
Туберкулезді ерте анықтау үшін әртүрлі диагностикалық әдістер қолданылады:
- Рентгенография — өкпе туберкулезін анықтауға көмектесетін негізгі әдіс.
- Қақырықтың микроскопиясы — қақырықты зерттеу арқылы туберкулез микобактерияларын анықтауға болады.
- Туберкулин тесті (Манту сынамасы) — бұл әдіс денеге енгізілген туберкулиннің әсерін зерттеп, организмде туберкулезге қарсы иммунитеттің бар-жоғын анықтауға мүмкіндік береді.
- ПТР диагностикасы — бұл әдіс туберкулез бактериясының ДНҚ-сы негізінде диагноз қоюға көмектеседі.
- Қан анализі — ағзаның жалпы жағдайы мен иммунитетін тексеру үшін жүргізіледі.
Туберкулезді емдеу
Туберкулезді емдеуде антибиотиктер қолданылады. Әдетте, туберкулезді емдеу ұзақ уақытты талап етеді және бірнеше дәріні бірге қабылдауды қажет етеді. Емдеу схемасы дәрігердің бақылауымен жүзеге асуы тиіс, себебі дұрыс емес емдеу бактериялардың дәріге төзімділігін тудыруы мүмкін.
Туберкулезді емдеудің негізгі әдістері:
- Антибиотиктер қолдану — туберкулезді емдеуде бірнеше антибиотиктер қатар қолданылуы мүмкін (изониазид, рифампицин, пирозинамид, этамбутол және т.б.).
- Ұзақ мерзімді ем — емдеу процесі бірнеше айға созылады, әдетте 6 айға дейін.
- Дәрігердің бақылауымен емделу — емдеу процесі дәрігердің бақылауында жүргізілуі керек, бұл бактериялардың дәріге төзімділігін болдырмауға көмектеседі.
Туберкулездің алдын алу
- Вакцинация — балаларға туберкулезге қарсы БЦЖ вакцинасы салынады, бұл ауыр формалардың алдын алады.
- Дұрыс тамақтану — ағзаға қажетті қоректік заттар мен витаминдерді жеткілікті алу иммунитетті нығайтуға көмектеседі.
- Жеке гигиенаны сақтау — қолды жиі жуу, бетке қол тигізбеу, қоғамдық орындарда маска кию туберкулездің таралуын азайтады.
- Туберкулезге қарсы тексерулер — жыл сайын медициналық тексеруден өту, туберкулезге қарсы вакцина мен басқа профилактикалық шараларды қабылдау.
- Табиғи ортада тазалықты сақтау — науқастарды ауруханаларда бөлек ұстау, олардың араласуын болдырмау.
Қорытынды
Туберкулез — бұл өте қауіпті және жұқпалы ауру, бірақ оның алдын алуға және емдеуге болады. Туберкулездің ерте анықталуы мен дұрыс емдеуі науқастың толық жазылуына ықпал етеді. Дұрыс профилактикалық шаралар мен гигиеналық ережелерді сақтау туберкулездің таралуын азайтып, қоғам денсаулығын сақтауға мүмкіндік береді.