Кіріспе
Қазақ халқының қолөнері – бұл ұлттың тарихы мен мәдениетінің маңызды құрамдас бөлігі. Қолөнер арқылы қазақтар ғасырлар бойы өздерінің тұрмыстық қажеттерін қанағаттандырып, ұлттық ерекшеліктерін, дүниетанымын бейнелеген. Бүгінде қазақтың дәстүрлі қолөнерін сақтап қалу, дамыту, оның қазіргі заман талабына сай жаңа түрлерін жасау маңызды міндет болып табылады.
Қазақтың дәстүрлі қолөнерінің түрлері
- Тоқыма және кілем тоқу. Қазақ қолөнерінде кілем тоқу ерекше орын алады. Кілемдер мен түскиіздер қазақ халқының сәндік өнерінің айқын көрінісі болып табылады. Бұл бұйымдар тек үйдің ішін безендіріп қана қоймай, олардың ішіндегі әрбір өрнек, түстер мен форма белгілі бір мағынаға ие болды.
- Сәукеле жасау. Қазақ халқының сәнді бас киімі сәукеле – қазақтың ұлт киімдерінің маңызды бөлігін құрайды. Сәукеле жасау – бұл ерекше шеберлікті талап ететін жұмыс. Әр сәукеле түрлі тастармен, күміспен, алтынмен әшекейленеді.
- Кесте тігу. Қазақтың қолөнерінде кесте тігудің маңызы зор. Жас қыздар мен әйелдер түрлі геометриялық, өсімдік тектес, сондай-ақ тұрмыстық символиканы бейнелейтін әшекейлермен киімдерге кесте тігу арқылы өз шеберліктерін көрсеткен.
- Тостаған, ыдыс-аяқ жасау. Қыш құмыра, ағаштан жасалған ыдыстар қазақ халқының тұрмысында маңызды орын алған. Бұлар күнделікті тұрмыста қолданылып, әдемі әрі функционалды болып келеді.
- Зергерлік өнер. Қазақтың зергерлік өнері ежелден келе жатқан өнер түрі болып табылады. Әсіресе әйелдерге арналған әшекей бұйымдар – сақина, алқа, білезік, түйреуіштер алтынмен, күміспен әшекейленген. Әшекейлердің көптеген түрлері қазақтың салт-дәстүріне, дүниетанымына сай келеді.
Қазіргі жағдайы
Қазіргі таңда қазақтың дәстүрлі қолөнері дамып келеді, алайда көптеген қиындықтар да кездесуде. Біріншіден, бұл өнердің көптеген түрлері ұмытылып, кейбір шеберлердің өз ісін жалғастыру мүмкіндігі шектеулі. Бұл жағдайды түзету үшін мемлекеттік қолдау мен мәдени бағдарламалар қажет.
- Дәстүрлі қолөнерді жаңғырту. Қазақстанда бірнеше мәдени орталықтар мен мекемелер ұлттық қолөнерді дамытуға бағытталған жобаларды іске асырып жатыр. Бұл жобаларда дәстүрлі өнер түрлерін оқыту, жаңарту, жастарға қолөнердің қыр-сырын меңгерту мақсатында жұмыстар жүргізілуде.
- Заманауи дизайн мен дәстүрдің үйлесімі. Қазіргі таңда дәстүрлі қолөнердің көптеген элементтері заманауи стильдермен ұштасып, жаңа бағытта дамып жатыр. Мысалы, кілемдер мен киімдердегі ұлттық өрнектер заманауи сәнде қолданылып, жаңа нарыққа шығуда.
- Қолөнер өнімдерінің коммерциализациясы. Қазақтың қолөнер бұйымдары халықаралық нарыққа да шығуда. Бұл қолөнершілер үшін жаңа мүмкіндіктер ашып, ұлт өнерін танытуға мүмкіндік береді.
- Қолөнершілерді қолдау. Қолөнерді жаңғырту үшін елде бірнеше жәрмеңкелер мен көрмелер ұйымдастырылып, шеберлердің жұмыстарын көпшілікке таныту үшін түрлі шаралар қолға алынуда. Бұл қолөнерге қызығушылықты арттырып, дәстүрлі өнердің өміршеңдігін сақтауға мүмкіндік береді.
Қорытынды
Қазақтың дәстүрлі қолөнері – ұлттың бай мәдени мұрасы. Оның маңыздылығы тек тұрмыстық қажеттіліктерді ғана емес, сонымен қатар мәдени, рухани байлықты да сақтауда жатыр. Қазіргі уақытта дәстүрлі қолөнерді жаңғырту, оны заманауи талаптарға сай дамыту өте маңызды. Әрбір қазақ қолөнерін сақтап, оны болашақ ұрпаққа жеткізу арқылы ұлттың мәдени мұрасын байытатыны сөзсіз.