Программалау тілдері: Тарихы мен қолданылуы
Кіріспе
Программалау тілдері — есептеуіш техникаларды қолдана отырып, компьютерлік бағдарламаларды жасауға арналған құралдар болып табылады. Олар әртүрлі тапсырмаларды орындау үшін қолданылады, мысалы, есептеулер жүргізу, деректерді өңдеу, қолданбалы бағдарламаларды жасау және т.б. Программалау тілдерінің тарихы тереңде жатыр, ол адамзаттың есептеуіш техникаларды пайдалану тарихымен тығыз байланысты.
1. Программалау тілдерінің тарихы
1.1 Алғашқы программалау тілдері
Есептеуіш техниканың алғашқы кезеңдерінде программалау үшін тек машиналық код (бірлік тіл) және ассемблер тілдері қолданылды. Бұл тілдер өте қиын әрі қолайсыз болды, себебі әрбір команда белгілі бір машинаның архитектурасына тәуелді болды.
Алғашқы программалау тілдерінің бірі ретінде Ада Лавлейс жасаған алгоритмді айтуға болады. Ол 1840 жылдары әлемдегі алғашқы программалық кодты жазған әйел ғалым болып саналады. Ада Лавлейс негізінен Чарльз Бэббидждің аналитикалық машинасына арналған алгоритмдермен танымал.
1.2 Фортран (1950-60 жылдары)
Программалау тілдерінің бірі — Фортран (FORTRAN — Formula Translation). Бұл тіл 1950 жылдары пайда болды және ғылым мен инженерия саласында есептеулерді жасау үшін қолданылды. Фортран алғаш рет жоғары деңгейдегі тілдер қатарына жатқызылды, өйткені ол машиналық кодқа тікелей тәуелді болмай, абстракция ұсынды.
1.3 Кобол (1959)
Келесі бір маңызды тіл — Кобол (COBOL — Common Business-Oriented Language). Бұл тіл 1959 жылы бизнес және әкімшілік есептерді шешу үшін жасалды. Кобол коммерциялық бағдарламалар мен деректер базаларын басқару үшін кеңінен қолданылды.
1.4 Лисп (1958)
Лисп (LISP — List Processing) программалау тілі 1958 жылы пайда болды. Ол жасанды интеллект жүйелерін әзірлеу үшін кеңінен қолданылған. Лисп тілінің ерекшелігі — оның функционалды стильде жазылуы және деректерді өңдеудің тізімдер арқылы жүзеге асуы.
2. Программалау тілдерінің даму кезеңдері
2.1 Жоғары деңгейдегі тілдер
60-70 жылдар аралығында жоғары деңгейдегі тілдер көптеп дамыды. Олардың ішінде Си тілі (1972) ерекшеленеді. Си тілі қазіргі заманғы көптеген операциялық жүйелер мен бағдарламалар үшін негіз болды. Ол құрылымдық программалаудың негізін қалады.
2.2 Оңтайландыру мен объектілі-бағытталған программалау
80-90 жылдары объектілі-бағытталған программалау (ООП) ұғымы кең тарады. ООП әдісінің негізінде С++, Java, Smalltalk секілді тілдер пайда болды. ООП принциптері бағдарламаны компоненттер мен объектілер арқылы бөліп, олардың арасындағы өзара әрекеттесуді ұйымдастыруға мүмкіндік береді.
2.3 Заманауи тілдер
2000 жылдары және кейінгі жылдарда жаңа программалау тілдері пайда болды. Мысалы, Python (1991 жылы жасалған) қарапайым синтаксисімен танымал және қазіргі таңда деректерді талдау, жасанды интеллект және веб-даму салаларында қолданылады. Сонымен қатар, JavaScript веб-бағдарламаларға арналған ең танымал тілдердің бірі болып табылады.
3. Программалау тілдерінің қолданылуы
3.1 Ғылым және инженерия
Фортран мен Си тілдері ғылыми есептеулер мен инженерлік есептер үшін әлі де кеңінен қолданылады. Бұл тілдер есептеу жүйелерін құруға, математикалық модельдер жасауға арналған.
3.2 Веб-даму
Веб-сайттар мен веб-қосымшаларды әзірлеу үшін HTML, CSS, JavaScript сияқты тілдер қолданылады. Бұл тілдер интернетте ақпаратты көрсету және пайдаланушымен өзара әрекеттесу үшін қажетті құралдарды ұсынады.
3.3 Жасанды интеллект және деректерді талдау
Python тілі қазіргі таңда жасанды интеллект, деректерді талдау және машиналық оқыту салаларында өте танымал. Оның қарапайым синтаксисі мен кең кітапханалары (TensorFlow, PyTorch, Pandas) осы салаларда жұмыс істейтіндер үшін таптырмас құралға айналды.
3.4 Мобильді бағдарламалау
Java және Kotlin тілдері Android мобильді қосымшаларын дамыту үшін, ал Swift тілі iOS қосымшаларын жасау үшін кеңінен қолданылады.
Қорытынды
Программалау тілдері – бұл ақпараттық технологиялардың негізі. Олар компьютерлермен жұмыс істеу үшін қажетті құралдарды ұсынады. Уақыт өте келе тілдердің синтаксисі мен қолдану аясы өзгеріп, дамып отырды. Заманауи тілдер ғылымнан бастап, өнеркәсіпке дейін әртүрлі салаларда кеңінен қолданылып, қоғамның дамуында маңызды рөл атқаруда.