Қаныш Сәтбаев туралы реферат
Кіріспе
Қаныш Имантайұлы Сәтбаев — қазақтың ұлы ғалымы, геолог, қоғам қайраткері, Қазақстан ғылымының негізін қалаушылардың бірі. Ол Қазақстанның геология ғылымын дамытуға зор үлес қосып, көптеген маңызды ашылулар мен зерттеулер жүргізді. Қаныш Сәтбаевтың есімі тек Қазақстанда ғана емес, бүкіл әлемге әйгілі болды, оның еңбектері геология, тау-кен ісі мен минералогия салаларында үлкен жаңалықтар әкелді.
Қаныш Сәтбаевтың өмірі мен балалық шағы
Қаныш Сәтбаев 1899 жылы 12 сәуірде Семей облысының Шыңғыстай ауылында дүниеге келген. Ол қазақтың атақты билерінің бірі — Шыңғыстың ұрпағы, әрі Ұлы Жібек жолының бойында орналасқан ауылдан шыққан. Әкесі Имантай Сәтбаев — өз заманының білімді адамы болған. Қаныштың балалық шағы өте ауыр өтті. Ол 1916 жылы бірінші дүниежүзілік соғыстың әсерінен әскерге алынып, кейін Ресей империясынан кейінгі жылдары оқу жолын жалғастыру үшін Орынборға барып, онда техникалық білім алды.
Білім алу жолы
Қаныш Сәтбаевтың білім алу жолы өте ерекше. Ол 1919 жылы Орынбор қаласындағы орыс техникалық училищесіне түсіп, оны жақсы нәтижелермен аяқтады. Кейіннен Мәскеу қаласында жоғары білім алу үшін Ұлы Отан соғысына дейін Мәскеудегі танымал оқу орындарының біріне оқуға түседі. Ол орыс геология мектебінің өкілі ретінде геология және минералогия саласында білім алды. Қаныш Сәтбаевтың ғылыми шығармашылығы тек қана геология мен минералогиямен шектелмей, оның ғылыми еңбектері геофизика мен астрономия саласында да үлкен қызығушылық туғызды.
Ғылыми қызметі
Қаныш Сәтбаевтың геология саласындағы еңбектері Қазақстанның минералды ресурстарын зерттеуде маңызды орын алды. Ол алғашқылардың бірі болып Қазақстанның жер қойнауын зерттеуге кірісті. Оның негізгі зерттеу жұмыстары Қарағанды көмір алабының және басқа да пайдалы қазбалардың табиғатын анықтауға бағытталды. Қаныш Сәтбаевтың жетекшілігімен геологтар Қазақстанның көптеген кен орындарын ашып, оларды тиімді пайдаланудың жолдарын тапты.
Сәтбаевтың еңбегі 1936 жылы Қазақстанның солтүстігінде ашылған Қарағанды көмір алабының ғылыми негіздерін бекітумен байланысты. Ол сонымен қатар көптеген басқа пайдалы қазбаларды зерттеп, зерттеу нәтижелерін ғылыми мақалалар мен кітаптарда жариялады.
Қаныш Сәтбаевтың геологиялық ашулары
Қаныш Сәтбаев өз заманындағы геология ғылымының көшбасшысына айналып, көптеген маңызды ашулар жасады. Ол алғаш рет Қазақстанның геологиялық құрылымын зерттеп, пайдалы қазбалардың орны мен таралуын анықтады. Оның зерттеу жұмыстары нәтижесінде Қарағанды көмір бассейні, Екібастұз көмір алабы мен басқа да кен орындары ашылды.
Сонымен қатар, Сәтбаев Алматы қаласынан бірнеше жүз километр жердегі Маңғыстау түбегінде мұнай мен газ кендерін ашқан. Бұл жаңалықтар тек Қазақстанның тау-кен өнеркәсібінің дамуына ғана емес, жалпы Орталық Азия өңірінің экономикасына да айтарлықтай әсер етті.
Қаныш Сәтбаевтың қоғамдағы рөлі
Қаныш Сәтбаев тек ғалым ғана емес, қоғам қайраткері де болды. Ол көптеген ғылыми ұйымдардың мүшесі болып, жаңа ұрпақтың білім алуына, ғылым мен техниканың дамуына үлкен үлес қосты. 1934 жылы Қазақстанда ғылыми-зерттеу институты ашылып, оның директоры болып Қаныш Сәтбаев тағайындалды. Осы кезеңде қазақ ғылымы жаңа деңгейге көтерілді.
Сәтбаевтың қоғам алдындағы еңбегі тек геологиямен ғана шектелген жоқ. Ол бүкіл әлемге қазақ халқының мәдениеті мен табиғатын танытты, қазақ тілінде ғылыми әдебиеттің негізін қалады.
Қаныш Сәтбаевтың мұрасы
Қаныш Сәтбаевтың ғылыми мұрасы өте бай және көпқырлы. Ол Қазақстанның геологиясын зерттеуге арналған ғылыми жұмыстар жазды, оның зерттеулері мен ашулары көптеген халықаралық конференцияларда талқыланды. Сәтбаевтың еңбектері қазір де Қазақстанның геологиялық зерттеулерінде маңызды орын алады.
Қаныш Сәтбаевтың есімі қазақ ғылымы мен геологиясының тарихында алтын әріппен жазылды. Оның ғылыми зерттеулері мен ашуларын бүгінгі күнге дейін пайдаланып келеді. Ол еліміздегі геология мен минералогия саласын дамытып қана қоймай, бүкіл Орталық Азия мен Ресей үшін маңызды ғылыми тұлға болды.
Қорытынды
Қаныш Сәтбаев — қазақ халқының мақтанышы, ғылым мен білімнің жарқын өкілі. Оның еңбектері мен ашулары Қазақстанның геологиясы мен тау-кен өндірісінің дамуына айрықша ықпал етті. Қаныш Сәтбаевтың мұрасы бүгінгі ұрпақ үшін үлгі болып табылады. Ол ғылымның, білімнің және еңбектің маңыздылығын көрсетіп, өз еліне үлкен қызмет етті. Оның өмірі мен еңбегі қазақ халқының тарихында мәңгі қалатын ұлы мұра болып табылады.