Түркі империясының құрылуы және дамуы туралы реферат
Түркі империясы — Орта Азияда, оның ішінде Қазақстанда құрылған және тарихта маңызды рөл атқарған көптеген түркі тілдес халықтардың бірлестігі болып табылады. Түркі империясының құрылуы мен дамуы әлем тарихының маңызды кезеңдерінің бірі болып саналады. Бұл империя түркі халықтарының мәдениеті, әскери қуаты мен саяси ықпалының негізінде дамыды.
1. Түркі империясының құрылуы
Түркі империясы алғаш рет VI ғасырда құрылды. Бұл кезеңде Түрік Қағанатының (Түрік империясы) құрылуы түркі халықтарының біріккен мемлекет ретінде тарихта маңызды орын алды. 552 жылы Бумын қаған басқарған түрік тайпаларының бірлестігі алғаш рет өзінің тәуелсіздігін жариялады және Түрік Қағанатын құрды. Түрік Қағанатының құрылуы Орта Азиядағы саяси жағдайды түбегейлі өзгертті. Бұл империя тек қана түркі халықтарының бірлестігін білдіріп қоймай, сондай-ақ сауда, мәдениет және әскери күштердің дамуына ықпал етті.
2. Түрік Қағанатының өркендеуі
Түрік Қағанатының өркендеуі негізінен екі кезеңнен өтті. Бірінші кезеңде империяның құрылуы мен нығаюы жүрсе, екінші кезеңде Түрік Қағанатының қуаты бүкіл Орта Азия мен Қытайды қамтыды. Түрік Қағанатының аумағы қазіргі Қазақстан, Қырғызстан, Өзбекстан, Түркияның батыс бөлігі және Қытайдың солтүстік-батыс аймақтарын қамтыды. Қағанаттың құрылуы түркі халықтарының әскери және саяси күші мен ықпалының артуына ықпал етті.
3. Түркі қағандарының саясаты мен мәдениеті
Түрік қағандарының басқару жүйесі өз дәуірінің ең дамыған және ұйымдасқан жүйелерінің бірі болды. Түрік қағандары өзін абсолютті билеуші ретінде жариялап, билік жүйесін орталықтандырды. Олар халықтың тұрмысын жақсартуға бағытталған реформалар жүргізіп, өз империясын әскери жағынан нығайтты. Сонымен қатар, түркілердің мәдениеті де даму үстінде болды. Бұл кезеңде түркі жазуы пайда болып, олардың алғашқы жазбалары мен әдеби шығармалары дүниеге келді. Түрік қағандары діни төзімділік танытып, түрлі мәдениеттер мен діндермен байланыс орнатты.
4. Түркі империясының құлауы
Түрік Қағанатының дағдарысы VIII ғасырда басталды. Түрік қағандары арасындағы билік үшін тартыс, ішкі алауыздықтар мен сыртқы жаулардың шабуылдары түркі империясының әлсіреуіне әкелді. 744 жылы Түрік Қағанаты екіге бөлініп, Орта Азиядағы саяси ахуалды түбегейлі өзгерткен Ұйғыр қағанаты пайда болды. Ал, 840 жылы Бұйрық қағанның кезінде Түрік Қағанатының соңғы қағаны Қапағанның өлімімен империяның билігі әлсіреп, оның толық құлауы басталды.
5. Түркі империясының мұрасы
Түркі империясының мұрасы бүгінгі күнге дейін әсерін тигізуде. Түркі империясының құрылуы мен дамуы түркі тілдерінің кеңінен таралуына, түркі мәдениетінің нығаюына және Орта Азия мен Еуропа арасындағы сауда мен дипломатияның дамуына ықпал етті. Түркілердің әскери ұйымдары, басқару жүйесі және мәдениеттері қазіргі Түркия, Қазақстан, Қырғызстан, Өзбекстан және басқа да түркітілді елдердің дамуында маңызды рөл атқарды.
Қорытынды
Түркі империясының құрылуы және дамуы түркі халықтарының тарихында үлкен орын алады. Түрік Қағанатының негізі қаланғаннан кейін көптеген ғасырлар бойы түркілер Орта Азиядағы саяси, экономикалық және мәдени өмірдің негізгі қозғаушы күшіне айналды. Түркі империясының мұрасы тек қана Орта Азияда емес, сонымен қатар бүкіл әлем тарихында маңызды рөл атқарды. Түркілердің әскери және саяси жетістіктері бүгінгі күні көптеген елдердің тарихында ерекше орын алады.