Климат және ауа райы
Кіріспе
Климат пен ауа райы – Жер бетіндегі табиғи процестердің маңызды құрамдас бөліктері. Ауа райы – белгілі бір жерде қысқа мерзім ішінде байқалатын атмосфералық жағдайлар жиынтығы болса, климат – ұзақ жылдар бойы қалыптасатын орташа ауа райы көрсеткіштері. Бұл рефератта климат пен ауа райының айырмашылықтары, олардың қалыптасу факторлары мен типтері қарастырылады.
Ауа райы және оның ерекшеліктері
Ауа райы – атмосферада қысқа мерзім ішінде болатын өзгерістер. Оның негізгі элементтері:
- Температура
- Атмосфералық қысым
- Желдің бағыты мен жылдамдығы
- Ылғалдылық
- Жауын-шашын
Ауа райы күнделікті өзгеріп отырады және оған көптеген табиғи факторлар әсер етеді.
Климат және оның қалыптасу факторлары
Климат – белгілі бір аймақта ұзақ уақыт бойы қалыптасқан ауа райының орташа көрсеткіштері. Климатты қалыптастыратын негізгі факторлар:
- Географиялық ендік
- Жер бедері
- Мұхиттар мен теңіздердің әсері
- Атмосфералық айналымдар
- Күн радиациясы
Климаттық белдеулер
Жер шарында климаттық белдеулер келесідей бөлінеді:
- Экваторлық белдеу – жыл бойы ыстық және ылғалды.
- Тропикалық белдеу – жоғары температура, төмен ылғалдылық.
- Қоңыржай белдеу – маусымдық өзгерістер айқын байқалады.
- Субарктикалық және арктикалық белдеулер – суық климат, қар мен мұз жамылғысы.
Климаттың өзгеруі және оның әсері
Климаттың өзгеруі – адамзат пен табиғат үшін маңызды мәселе. Бұл өзгерістердің негізгі себептері:
- Жер атмосферасындағы парниктік газдардың көбеюі
- Ормандардың жойылуы
- Мұхиттар мен теңіз деңгейінің көтерілуі
Климаттың өзгеруі қоршаған ортаға әсер етіп, табиғи апаттар санының артуына, ауыл шаруашылығының өзгеруіне және биологиялық әртүрліліктің азаюына әкелуі мүмкін.
Қорытынды
Климат пен ауа райы – Жердің табиғи процестеріне тікелей әсер ететін маңызды факторлар. Ауа райының күнделікті өзгерістері климаттық көрсеткіштерді қалыптастырады. Климаттың өзгеруі бүкіл әлем үшін өзекті мәселе болып отыр, сондықтан оны зерттеу және қорғау – адамзаттың негізгі міндеттерінің бірі.