Кіріспе
Жануарлар әлемі – Жер бетіндегі тіршіліктің ажырамас бөлігі. Олар экожүйелердің тұрақтылығын қамтамасыз етіп, табиғаттағы зат алмасу процестеріне белсенді қатысады. Жануарлар тек қоршаған ортаның ажырамас бөлігі ғана емес, сонымен қатар экологиялық тепе-теңдікті сақтауда маңызды рөл атқарады.
1. Жануарлар әлемінің әртүрлілігі
Жануарлар әлемі омыртқалылар және омыртқасыздар болып бөлінеді.
- Омыртқасыз жануарлар: ұлулар, буынаяқтылар, жәндіктер, шаянтәрізділер.
- Омыртқалы жануарлар: балықтар, қосмекенділер, бауырымен жорғалаушылар, құстар, сүтқоректілер.
Әрбір жануарлар тобы экожүйеде белгілі бір рөл атқарады және биологиялық әртүрлілікті қамтамасыз етеді.
2. Жануарлардың экологиялық рөлі
Жануарлар табиғаттағы зат айналымына қатысады және экожүйелердің тепе-теңдігін сақтауға көмектеседі.
2.1 Өсімдіктердің тозаңдануы мен тұқым таралуы
- Аралар, көбелектер, құстар және жарқанаттар өсімдіктердің тозаңдануына көмектеседі.
- Кейбір жануарлар (мысалы, тиіндер мен құстар) өсімдіктердің тұқымдарын таратып, олардың көбеюіне ықпал етеді.
2.2 Топырақтың құнарлылығын арттыру
- Жер құрттары мен кейбір жәндіктер топырақты қопсытып, оның құрылымын жақсартады.
- Өлексежегіштер (тазқаралар, шаяндар) өлі жануарлардың қалдықтарын жою арқылы табиғи тазартқыш қызметін атқарады.
2.3 Биологиялық тепе-теңдікті сақтау
- Жыртқыш жануарлар (қасқырлар, жолбарыстар) табиғи популяциялардың санын реттеп, экожүйенің тұрақтылығын қамтамасыз етеді.
- Шөпқоректілер өсімдіктердің шамадан тыс көбеюіне жол бермейді.
2.4 Энергия мен зат айналымы
- Жануарлар қоректік тізбектің маңызды бөлігі болып табылады.
- Өсімдік қоректі жануарлар энергияны өндірушілерден (өсімдіктерден) алады, ал оларды жыртқыштар қорек етеді.
3. Жануарлар әлеміне төнетін қауіптер
Қазіргі уақытта жануарлар әлемі көптеген қауіп-қатерлерге ұшырауда:
- Ормандардың кесілуі – жануарлардың мекендейтін жерлерінің жойылуына әкеледі.
- Ластану – пластик қалдықтары, химиялық заттар және мұнай төгінділері жануарлардың денсаулығына зиян келтіреді.
- Браконьерлік және заңсыз аңшылық – кейбір жануар түрлерінің жойылып кетуіне себеп болады.
- Климаттың өзгеруі – жануарлардың тіршілік ету ортасына әсер етіп, кейбір түрлердің көшуіне немесе жойылуына әкеледі.
4. Жануарларды қорғау және сақтау шаралары
Жануарлар әлемін қорғау үшін келесі шараларды жүзеге асыру қажет:
- Қызыл кітапқа енген жануарларды сақтау – сирек кездесетін және жойылу қаупі бар жануар түрлерін қорғау.
- Қорықтар мен ұлттық парктер құру – жануарлардың табиғи мекендеу ортасын сақтау.
- Экологиялық білім беру – адамдардың табиғатқа деген жауапкершілігін арттыру.
- Қайта қалпына келтіру бағдарламалары – жойылып кету қаупі бар жануарларды көбейту шаралары.
Қорытынды
Жануарлар табиғи экожүйенің маңызды бөлігі және оларсыз биологиялық тепе-теңдік бұзылады. Адамзат табиғатты қорғауға, жануарлардың мекендейтін ортасын сақтауға және олардың көбеюіне жағдай жасауға жауапты. Егер біз жануарларды қорғамасақ, бұл бүкіл экожүйеге әсер етеді, сондықтан жануарлар әлемін сақтау – болашақ ұрпақ үшін маңызды міндет.